De metafoor van het "zwarte schaap" is bij velen bekend sinds hun kindertijd. Het heeft een negatieve bijklank, en ouders maken zich vaak zorgen dat hun kind een buitenstaander zou kunnen worden onder leeftijdsgenoten. Deze term heeft zich ook stevig gevestigd in de arbeidswereld, waar anders zijn aanzienlijke problemen voor een medewerker kan veroorzaken.

Het zwarte schaap wordt door het team gezien als iemand die als "vreemd" of "niet behorend" wordt beschouwd. Deze beoordeling is gebaseerd op anders-zijn, meestal vanwege verschillende waarden. Binnen het personeel zijn er ook bewuste buitenbeentjes - mensen die ernaar streven zich te onderscheiden en op te vallen. Dit zijn moedige en vaak gedurfde mensen met duidelijk gedefinieerde opvattingen, die actief laten zien en benadrukken dat ze deze niet zullen opofferen voor erkenning.

Redenen voor afwijzing in de werkgroep

Nieuwkomers worden doorgaans het object van speciale observatie. Maatschappelijke vooroordelen hebben betrekking op uiterlijk, gedrag en gezinssituatie. Medewerkers letten op wat de nieuwkomer tijdens de lunch eet, welke sigaretten hij rookt, waarmee hij naar het werk komt. Elke kleinigheid kan een aanleiding zijn voor pesterijen. Een individu dat onder de druk van opgelegde normen terechtkomt, verliest vroeg of laat zijn unieke eigenschappen en wordt een van de velen.

Soms ligt het probleem niet bij de buitenstaander zelf. Het onvermogen om een gemeenschappelijke taal te vinden komt voort uit simpelweg niet weten hoe te reageren op vreemde individualiteit. Hun moeilijkheden zijn van persoonlijke aard. Een persoon zal eerder een volledig onschuldige collega de schuld geven van zijn probleem, dan de schuld bij zichzelf te zoeken.

Toxisch gedrag en pesterijen

In de arbeidswereld is er het fenomeen van pesten - psychologisch terreur in de groep. Onder pesten verstaat men het lastigvallen van een medewerker door collega's, ondergeschikten of leidinggevenden. Het doel van dergelijke pesterijen is om de medewerker te bewegen de werkplek te verlaten of zijn sociale of professionele invloed in het team te verzwakken.

Er zijn twee hoofdsoorten van pesten. Verticaal pesten (Bossing) komt van leidinggevenden naar werknemers of van het personeel naar nieuwe leidinggevenden. Horizontaal pesten manifesteert zich in de druk van een groep collega's op een enkele medewerker. Slachtoffers van pesten zijn meestal medewerkers die onzeker zijn en voor wie de mening van anderen zeer belangrijk is.

Overlevingsstrategieën voor buitenbeentjes

Een medewerker die merkt dat hij niet serieus wordt genomen of belachelijk wordt gemaakt, dient na te denken over wat hij doet dat deze reactie oproept, en hoe hij zijn gedragsstijl kan veranderen. Soms ligt het niet aan de persoon zelf, maar aan de werksfeer waar roddels en intriges heersen. In dat geval is het beter om van baan te veranderen dan te proberen relaties op te bouwen met een team dat ongemak veroorzaakt.

Daarbij mogen persoonlijke grenzen niet vergeten worden en moet men niet gedwongen worden om met collega's te praten over onderwerpen die oninteressant of compromitterend zijn. Persoonlijke grenzen helpen bij het opbouwen van comfortabelere relaties, in plaats van afstand te scheppen van het team. Experts raden aan om in de werkgroep een persoon te zoeken met een vergelijkbaar temperament en vergelijkbare interesses die een bondgenoot kunnen worden.

Een interessant feit: In de landen van de voormalige Sovjetunie wordt een buitenbeentje een "witte kraai" genoemd. Deze metafoor staat in direct contrast met het Duitstalige "zwarte schaap". Terwijl in de Duitse taal de donkere kleur anders-zijn symboliseert, drukt in de GOS-landen de witte kleur anders-zijn uit. Beide metaforen beschrijven echter hetzelfde fenomeen - een persoon die zich onderscheidt van de meerderheid.

De rol van individualiteit in de bedrijfsontwikkeling

Er is nog een belangrijk aspect van het buitenbeentjes-fenomeen. In een goed ingespeeld team komt een persoonlijkheid binnen die anders is dan de anderen en zich bovendien niet in hun voordeel onderscheidt van de groep. Zo iemand kan op obstakels en negativiteit stuiten, maar kan mettertijd een leiderschapsfiguur worden en het bedrijf naar een hoger niveau tillen.

De standaardisatie van het intellectuele domein werd destijds gecultiveerd met een bepaald doel - het versnelde de beschaving. Het unieke werd als vijandig beschouwd omdat het zich niet vormde naar massa's om uniforme beïnvloedingsmechanismen toe te passen. Als echter iedereen genivelleerd zou zijn, zou er nooit kunst zijn geweest, zou er geen vooruitgang op mondiaal niveau zijn geweest.

Een persoon die "anders dan anderen" handelt, zijn eigen standpunt heeft en innovaties toepast in zijn werk, wordt vaak aanvankelijk afgewezen door de meerderheid. Maar hij streeft meestal niet naar goedkeuring, om zich te onderscheiden of iets te bewijzen. De samenleving erkent vroeg of laat persoonlijkheden die zichzelf hebben kunnen verwezenlijken. Het vermogen om doelen te stellen en taken op te lossen met creatief denken leidt dergelijke mensen naar succes. Ze zijn niet conflictueus en niet destructief, ze hoeven zich niet per se te onderscheiden van de massa. Van deze buitenbeentjes kan men leren en zij kunnen dienen als rolmodellen.

Uiteindelijk hangt het succes van een buitenstaander in de arbeidswereld af van vele factoren: de persoonlijke eigenschappen van de persoon zelf, de teamatmosfeer, de positie van het leiderschap en de bereidheid van het bedrijf om nieuwe ideeën en benaderingen te accepteren. Het belangrijkste is om te onthouden dat anders zijn geen nadeel hoeft te zijn, maar een voordeel kan worden als men zijn uniekheid op de juiste manier benut en niet toestaat dat een giftige omgeving het zelfvertrouwen ondermijnt.

Het thema van het zwarte schaap in het team staat nauw in verband met het probleem van giftig gedrag op de werkplek. Wie dieper op dit onderwerp wil ingaan, moet zich ook bezighouden met Manipulators, Provocateurs en giftige persoonlijkheden op de werkplek. Deze mensen gebruiken vaak subtiele psychologische tactieken om hun doelen te bereiken en kunnen aanzienlijke invloed hebben op de werksfeer. Het is vooral belangrijk om dergelijke gedragspatronen vroegtijdig te herkennen en er passend op te reageren. Een dieper begrip van deze dynamieken helpt niet alleen bij zelfbescherming, maar ook bij het creëren en behouden van een gezonde werkomgeving voor alle teamleden.