Hier volgt een overzicht van de verschillende hoofdstukken:
Deel 01 - "Droomberoep" concertfotograaf
Deel 02 - Juridische vraagstukken
Deel 03 - Bijzonderheden van concertfotografie
Deel 04 - Het gedrag in de "gracht"
Deel 05 - De juiste uitrusting voor concertfotografen
Deel 06 - Tips en trucs van (concertfotografie-) professionals
Deel 07 - Beeldcompositie (Deel 1)
Deel 08 - Beeldcompositie (Deel 2)
Deel 09 - Aanbevolen camerainstellingen
Deel 10 - De nabewerking
Voorwoord
Het is inmiddels standaard geworden dat geaccrediteerde fotografen slechts drie nummers mogen fotograferen. Uitzonderingen zijn er natuurlijk, maar zodra je wilt fotograferen bij een bekendere artiest of band, zul je genoegen moeten nemen met het fotograferen van slechts drie nummers. Bovendien zijn de lichtomstandigheden extreem moeilijk in te schatten, want bij de meeste concerten (vooral bij pop- en rockconcerten) veranderen deze voortdurend - en snel.
Wij concertfotografen zijn niet geliefd bij alle betrokkenen: aan de andere toeschouwers (vooral die op de eerste rij) staan we meestal in de weg. We bezorgen de organisatoren werk (de accreditatie). Beveiligingsmedewerkers zien ons liever gaan, omdat veiligheidsoverwegingen pleiten tegen het vullen van de 'gracht' voor het podium met persfotografen. Ook voelen de muzikanten zich vaak gestoord, zelfs als we zonder flits fotograferen.
We staan nu eenmaal dichtbij en de muzikanten nemen ons dienovereenkomstig waar. Dit kan afleiden van de concentratie op de muziek en het publiek. Daarom is "onopvallend gedrag" ook de hoogste richtlijn van concertfotografen. Ook mogen de muziekmanagers ons niet, want ze zouden het liefst alle foto's censureren die hen niet aanstaan, als ze de artiesten tonen in niet 100% vleiende poses.
En last but not least wordt juridische knowhow steeds belangrijker voor de gereedschapskist van concertfotografen. Beelden worden snel gepubliceerd - maar zonder (schriftelijke!) toestemming is dat een "gewaagde" onderneming!
Toch is fotograferen bij concerten uiterst boeiend. Misschien juist omdat de omstandigheden zo moeilijk zijn? En zeker ook omdat de sfeer bij live-concerten een prachtig kader biedt.
Bovendien profiteren onze foto's ook van het gebruik van geavanceerde evenemententechniek, met name van de lichtshow. Indrukwekkende beelden zijn vaak het resultaat van onze inspanningen; ze zijn een mix van het vakmanschap van de fotograaf, de juiste uitrusting, de geweldige lichteffecten en, zoals bijna alle goede foto's, een beetje geluk.
Jens Brüggemann, november 2013
Afbeelding 0-1: Jens Brüggemann wenst je veel leesplezier, www.jensbrueggemann.de.
(Foto © 2013: WHG Neuse)
‘Droomberoep’ concertfotograaf?
Concertfotografie behoort zeker tot een van de meest geliefde genres van de fotografie. Nergens anders krijg je zo snel spectaculaire scènes voor je lens dan hier, want concertfotografen profiteren van de verplichting van concertorganisatoren en artiesten om het publiek een spectaculaire show te bieden om succesvol te zijn.
Afhankelijk van het muziekgenre zijn er natuurlijk uitzonderingen waarbij er geen behoefte is aan een spectaculaire show, maar het is zeker te verdedigen dat het overgrote deel van alle belangrijke concerten niet meer zonder een uitgebreide licht- en podium-"show" kan. En ook de artiesten streven er in de meeste gevallen naar om hun nummers niet alleen technisch perfect te spelen, maar - met veel "actie" (denk bijvoorbeeld aan het afschieten van de kanon bij AC/DC of de instortende "muur" bij Pink Floyd/Roger Waters) - bijna "theatraal" te presenteren.
Afbeelding 1-1: Ook Kylie Minogue (hier in Berlijn tijdens haar 'Aphrodite - Les Folies'-tournee in 2011) begrijpt de kracht van beelden. Een spectaculaire show is al jarenlang een vast onderdeel van haar concerten. Uitgebreide podiumdecors, acrobatische dansers en danseressen, prachtige kostuums - dit alles biedt genoeg visueel spektakel voor het publiek, zodat ze diep onder de indruk naar huis kunnen gaan na het concert. Het muzikale genot lijkt daarbij soms iets naar de achtergrond te verschuiven…
(Foto © 2011: DAVIDS/Sven Darmer – www.svendarmer.de)
Als we terugdenken aan de begintijd van de punk, in de jaren zeventig, dan kunnen we veilig stellen dat liedtechnische perfectie bij veel concerten eerder van ondergeschikt belang is - zolang de show klopt en de band goede (pogo-)stemming verspreidt.
Maar zelfs in de decennia daarvoor waren er regelmatig bands die begrepen dat concertbezoekers niet alleen kwamen voor de muziekervaring, maar dat, naast het gevoel van samenzijn, ook het visuele een grote rol speelt bij het succes of falen van concerten. Zo kwamen The Who er bijvoorbeeld achter dat ze pas bekend en uiteindelijk ook beroemd werden toen Pete Townshend tijdens het liveconcert in 1964 in de Railway Tavern in Londen per ongeluk met de hals van zijn gitaar tegen het te lage plafond stootte bij een van zijn sprongen en deze brak. Uit woede sloeg hij onmiddellijk de rest van de gitaar aan diggelen, wat de concertgangers zo enthousiast ontvingen dat dit gitaarslopen aan het einde van elk concert lange tijd een vast onderdeel werd - en door het publiek geliefd en vervolgens bij elk concert verwacht.
Dat deze opvallende "actie" overigens leidde tot het feit dat The Who, vanwege wekelijkse gesloopte gitaren, lange tijd rode cijfers schreven en moesten vechten om financieel te overleven, moet hier slechts terloops worden vermeld. Pete Townshend weigerde namelijk goedkopere gitaren te gebruiken tijdens zijn concerten. Hij stond erop om bij elk concert zijn hoogwaardige favoriete gitaar te bespelen, die dan telkens spectaculair versplinterd werd. En ook drummer Keith Moon nam de gelegenheid te baat om zijn drumstel op een brute manier kapot te slaan, waarbij hij zelfs meerdere malen buskruit gebruikte, wat echter een keer, op 17 september 1967, tijdens een concert in een televisiestudio leidde tot verwondingen bij de bandleden (dit keer had hij te veel buskruit gebruikt).
Hoewel The Who de eersten waren die aandacht - en succes - trokken door de vernietiging van hun instrumenten, was het drie jaar later Jimi Hendrix (burgerlijk: James Marshall Hendrix) die zichzelf in het collectieve geheugen van muziekliefhebbers brandde door zijn nog steeds klinkende Fender Stratocaster op het podium in brand te steken. In tegenstelling tot The Who regisseerde hij de verbranding van zijn gitaar niet als louter vernietiging, maar riep hij als het ware de vlammen op met zijn handen, wat leek op een offergave aan de muziekgod - en wat hem brandwonden aan zijn vingers opleverde die in het ziekenhuis moesten worden behandeld. Maar vanaf dat moment werd Jimi Hendrix legendarisch. De kracht van beelden!
(Het gevolg was dat The Who en Hendrix in de toekomst weigerden om achter elkaar op grote concerten op te treden, om niet over te komen als een goedkope imitatie van elkaar. Bij het Monterey Pop Festival 1967 in Californië, waar ze allebei al geboekt waren, besloot de festivalorganisator uiteindelijk met een muntworp wie er als eerste mocht spelen.)
Afbeelding 1-2: Het hoeft niet altijd vernielzucht of een offerande te zijn. Afhankelijk van het muziekgenre is het niet passend om je instrumenten kapot te slaan. Sommige artiesten vertonen in plaats daarvan artistieke showelementen. Of de piano beter klinkt als Dick Brave alias Sasha als een pirouette draaiende kunstschaatser op één been staat (en tegelijkertijd speelt), valt te bezien. Maar het ziet er goed uit en het publiek houdt ervan. En wij fotografen profiteren er uiteindelijk ook van als er wat "actie" op het podium is ...! Nikon D4 met 1,4/85mm-Nikkor. 1/400 seconde, diafragma 2,5, ISO 2500.
(Foto © 2012: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
De mooie en minder mooie kanten van concertfotografie
Afbeelding 1-3: Bij concertfotografie komen twee verschillende hobby's samen: muziek luisteren en fotografie. Waarschijnlijk is concertfotografie daarom zo populair bij veel fotografen. Een vaak onduidelijke juridische situatie, organisatorische problemen bij het verkrijgen van accreditatie, onbeschofte knevelcontracten en de beperking van fotografeertijd tot vaak slechts 1-3 nummers zijn echter de schaduwzijden van dit spannende genre. Nikon D4 met 2,8/14-24mm groothoek-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 14mm. 1/640 seconde, diafragma 2,8, ISO 4000.
(Foto © 2012: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
De mooie kanten van concertfotografie
Concertfotografen kunnen twee van hun hobby's combineren: fotografie en muziek luisteren. Wie dan ook nog graag massa-evenementen bezoekt om zich over te geven aan het groepsgevoel, zal zich bij concerten bijzonder op zijn gemak voelen, want drukte in de concertzaal (en meestal ook in de fotograafskuil) hoort daar onvermijdelijk bij. Maar op deze manier leer je ook snel andere mensen kennen; gelijkgestemden; wat ook een mooie kant van dit werk is. Concertbezoekers zijn meestal allemaal 'in de stemming', hebben plezier, willen zich vermaken. Het is dus een zeer aangename omgeving om foto's te maken (op voorwaarde dat je de fans op de eerste rijen niet het zicht op hun idolen ontneemt, wat bij tieners kan leiden tot onaangenaam geklaag).
Afbeelding 1-4: Concerten zijn massa-evenementen. Hier komen concertgangers om plezier te hebben en zich te vermaken. Afhankelijk van welke artiest of band optreedt, is het publiek eerder vrouwelijk en erg jong (zoals bij deze foto, die kort voor een concert van Tim Bendzko op het Zeltfestival Ruhr op 24 augustus 2012 werd genomen) of grijs en "met veel levenservaring". Of vaak ook gemengd. Nikon D4 met 2,8/14-24mm-groothoek-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 14mm. 1/100 seconde, diafragma 4, ISO 3200.
(Foto © 2012: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Zoals eerder uiteengezet profiteren wij fotografen van veel "actie" en theater van de optredende artiesten en hun uitgebreide podiumshows.
Vooral de lichteffecten zijn buitengewoon krachtig en zelfs de meest eenvoudige foto zal al effect hebben wanneer er een speciale belichtingssituatie tijdens de opname plaatsvond (mits de juiste belichting aanwezig is).
Concerten fotograferen is niet als werken. Het is meer als een vrijetijdsplezier, een ervaring die leuk is. Maar dat neemt niet weg dat concertfotografie zowel in de planning en voorbereiding als in de follow-up tot aanzienlijke inspanning kan leiden. Maar hierover later meer.
Afbeelding 1-5: Sfeervolle lichteffecten vooral op de achtergrond zorgen voor (belichtingstechnische) afwisseling en garanderen dat het visueel niet saai wordt, zelfs als er verder niet veel gebeurt. Hier te zien is Milow, tijdens het concert op 1 september 2011. Nikon D3S met 4/24-120mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 24mm. 1/200 seconde, diafragma 4, ISO 1600.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 1-6: Een ander voordeel van concertfotografie is dat wij als fotojournalisten de sterren zo dicht naderen als niemand anders in het publiek. We zien details (bijvoorbeeld de gelaatsuitdrukking of de op de podiumvloer geplakte songteksten) die niemand anders in het publiek kan waarnemen. Kortom: we staan op de eerste rij - al is het maar voor drie nummers. Hier te zien is Adel Tawil van het duo ich & ich, tijdens het concert op 1 september 2010 in Bochum/Witten in het kader van het Zeltfestival Ruhr. Nikon D3S met 2,8/24-70mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 24mm. 1/640 seconde, diafragma 3,2, ISO 3200.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
De minder mooie kanten van concertfotografie
Maar er zijn ook minder leuke aspecten van concertfotografie, want als concertfotograaf werk je onder sterke beperkingen:
• Gewoonlijk mag je geen eigen licht gebruiken. Je bent dus afhankelijk van wat de concertorganisator aan lichtontwerp heeft voorzien.
• Het aantal nummers waarbij gefotografeerd mag worden, is meestal strikt vastgesteld. Meestal zijn het de eerste drie nummers. Niet meer. Soms echter nog minder: Bij het "The Wall"-concert van Roger Waters op 7 september 2013 in Düsseldorf mocht bijvoorbeeld alleen tijdens het eerste nummer gefotografeerd worden. Concertfotografen voelen zich daarom altijd een beetje "opgejaagd", ondanks de tijdsrestricties om een goede foto te maken.
• Concertfotografen hebben geen enkele invloed op de positie, poses, gelaatsuitdrukkingen, enz. van de gefotografeerde artiesten.
• Het gebruik van de foto's wordt vaak sterk beperkt door het management van de band of de concertorganisator. Ze mogen bijvoorbeeld vaak alleen worden gebruikt voor actuele verslaggeving.
• Concertfotografen mogen meestal alleen in een zeer kleine ruimte bewegen, die vaak direct voor het podium ligt en om perspectivische redenen suboptimaal is. De lagere positie ten opzichte van de muzikanten op het podium zorgt ervoor dat de meeste concertfoto's het typische perspectief (van onder naar schuin omhoog gefotografeerd) hebben.
• Concertfotografen krijgen steeds strikte voorschriften, zoals hoelang en vanaf welke plek ze de artiest mogen fotograferen (bijvoorbeeld vanaf welke kant). Zo mocht bij een optreden van Britney Spears alleen gedurende de eerste 30 seconden van de eerste drie nummers worden gefotografeerd (wat neerkomt op een totale fotografeertijd van 1,5 minuut!), omdat het management geen zweetdruppels op de foto's van zijn ster wilde zien ... Bij een concert van Robbie Williams ging het management zelfs zover dat in het contract de exacte kijkhoeken werden vastgelegd van waaruit mocht worden gefotografeerd.
Afbeelding 1-7: Concertfoto's worden meestal onder strenge beperkingen genomen. Een daarvan is de grotendeels voorgeschreven camerapositie: Als de kuil waaruit wordt gefotografeerd direct voor het podium ligt, blijft de enige optie voor fotografen om van onderen naar boven met een gekantelde camera te fotograferen. Het effect is des te sterker naarmate de muzikanten dichter bij de podiumrand opereren en hoe kleiner het podium is. Dan zie je in het ergste geval nauwelijks de hoofden van de musici, terwijl de schoenen en benen op de voorgrond staan. Hier heb ik op 20 augustus 2011 Culcha Candela gefotografeerd tijdens een concert, die zo dicht bij me op het podium stonden dat ik hun veters had kunnen openen ...
Je kunt deze consequentie iets verzachten door niet die muzikanten te fotograferen die direct voor je aan de rand van het podium staan, maar degenen die je gemakkelijk van opzij kunt fotograferen en die een klein stukje verder weg zijn (dan niet met een groothoek-, maar eerder met een telelens). Nikon D3S met 4/24-120mm-Nikkor op een brandpuntsafstand van 98mm. 1/400 seconde, diafragma 4, ISO 3200.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Concertfotografen voelen zich niet zelden als onbeminde "storende factoren": voor de bands, de bezoekers, de beveiliging, de organisatoren, enz.:
• De muzikanten zijn argwanend. Ze zijn bang om op een ongunstig of zelfs gênant moment gefotografeerd te worden. Ze associëren concertfotografen met paparazzi.
• Andere concertgangers voelen zich soms gestoord door de fotografen. Met name de toeschouwers op de eerste rijen houden er niet van als de fotografen in de fotopit worden toegelaten en zich tussen het podium en de eerste rijen toeschouwers posteren. Ze zitten gewoon in de weg.
• Voor de beveiliging betekent de aanwezigheid van concertfotografen ten eerste meer werk en ten tweede een verhoogd veiligheidsrisico. Bovendien storen concertfotografen bij inzetten waar bijvoorbeeld toeschouwers die flauwgevallen zijn, uit de menigte worden gehaald en door de pit naar de hulpverleners worden gebracht.
• Voor de organisatoren betekenen concertfotografen meer werk. En wie weet wat er allemaal georganiseerd moet worden bij de organisatie van een concert of een festival, kan begrijpen dat elke extra inspanning gewoonweg "irriteert".
• Voor de collega's, de andere concertfotografen, betekent elke extra fotograaf in de pit dat het werk moeilijker wordt, omdat de fotografen elkaar noodzakelijkerwijs (maar onbedoeld) in de weg zitten. Dit geldt tenminste bij concerten van bekendere bands, waar natuurlijk ook veel meer fotografen geaccrediteerd worden.
Conclusie
Concertfotografen worden door maar weinigen "geliefd"; ze worden slechts geduld. Toch zijn concertfotografen niet helemaal overbodig, want zij maken reclamebeelden van de evenementen die vervolgens door iedereen kunnen worden gebruikt en verspreid. Als de verslaggeving van de concerten namelijk zou wegvallen, zouden er veel minder concertevenementen zijn en dus meer werkloze muzikanten, meer werkloos beveiligingspersoneel, meer werkloze concertorganisatoren, etc. Voldoende reden dus voor elke concertfotograaf om zelfverzekerd zijn belangen door te zetten, zelfs tegen weerstand in.
Afbeelding 1-8: Ook bij het Jan Delay-concert op 28 augustus 2010 waren er enkele teleurgestelde gezichten toen wij fotografen, direct aan het begin van het concert, in de pit werden toegelaten. De meiden op de eerste rijen dachten dat ze een ongestoord zicht op hun idolen zouden hebben - tot wij kwamen. In zulke gevallen is het raadzaam om gewoon kort aan de toeschouwers op de eerste rij te vertellen dat je na de eerste drie nummers het veld weer ruimt, zodat ze ook het overgrote deel van het concert ongestoord kunnen genieten. Dat kalmeert de verhitte fans vrij snel. Nikon D3S met 2,8/24-70mm-Nikkor op een brandpuntsafstand van 24mm. 1/100 seconde, diafragma 3,5, ISO 3200.
(Foto © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Mogelijkheden voor beginners
Over het algemeen geldt: hoe beroemder en populairder de artiest of artiesten momenteel zijn, des te moeilijker zal het zijn om een "officiële" status als geaccrediteerd fotograaf te verkrijgen. Vooral beginners op het gebied van concertfotografie hebben daarom moeite zich te laten accrediteren. Men moet ook begrip hebben voor de organisatoren, die natuurlijk argwanend elk accreditatieverzoek bekijken. Natuurlijk zijn er genoeg muziekliefhebbers en fans die volgens het motto "als ik een camera meeneem, hoef ik geen entreegeld te betalen" proberen om gratis - als vermeende fotograaf - een concertervaring te krijgen.
Als de artiest of band echter nog grotendeels onbekend is of momenteel niet meer in de hitlijsten staat, zou het gemakkelijker moeten zijn om te accrediteren, omdat dan ook de journalisten die over het concert willen rapporteren, schaarser zijn.
Wie überhaupt nog geen foto's als concertfotograaf kan laten zien, kan het beste - ter oefening - concerten bijwonen die voor iedereen toegankelijk zijn. Dergelijke concerten vinden bijvoorbeeld elke zomer plaats in veel stadscentra. De toegang is gratis, en veel festivals hebben desondanks - dankzij de sponsors - geweldige live-optredens gepland.
Afbeelding 1-9: In de zomermaanden zijn er veel "buiten en gratis" festivals (hier een snapshot van het Mega! Mega!-concert op 12 juli 2013 bij Bochum Total), waar men misschien niet direct internationale topsterren kan verwachten, maar waar toch steeds weer interessante nieuwkomers en nationaal bekende artiesten optreden. Deze festivals zijn uitstekend geschikt voor concertfotografen om te oefenen; je moet alleen, als je te laat bent, door de menigte heen vechten om een betere positie (het liefst op de eerste rij) te krijgen. Nikon D800 met 2,8/70-200mm-Nikkor op een brandpuntsafstand van 70mm. 1/125 seconde, diafragma 5,6, ISO 800.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Als je je haast en een half uur voor aanvang van het concert bij het podium arriveert, zul je zeker nog een van de vrije plaatsen op de eerste rij bemachtigen, vanwaar je uitstekend, bijvoorbeeld met een telezoomlens (vanwege de iets grotere afstand tot het podium), kunt fotograferen.
Hoewel je - in tegenstelling tot in de perskuil - tijdens het concert niet de mogelijkheid hebt om vrijelijk van standpunt te veranderen (als je de andere concertbezoekers niet wilt storen), biedt de positie vanuit het publiek ook voordelen ten opzichte van een positie in de fotopit: vanwege de iets langere afstand tot het podium (meestal slechts 3-4 meter verschil) zijn opnamen mogelijk die niet zozeer het perspectief van onderaf laten zien. Zo kun je de muzikanten meer frontaal fotograferen - en niet zo sterk van onderen.
Afbeelding 1-10: Ook beginners op het gebied van concertfotografie hebben de mogelijkheid om indrukwekkende foto's van muzikanten tijdens hun concerten te maken. Goed geschikt hiervoor zijn openbare, vrij toegankelijke concerten, zoals die vaak in de zomer in de stadscentra van veel steden plaatsvinden. Daar hoef je je niet te accrediteren, je fotografeert gewoon vanuit het publiek. Als het lukt om een half uur voor aanvang van het concert bij het podium te zijn, kun je meestal nog een plek op de eerste rij bemachtigen (mits de band niet bezig is de hitlijsten te bestormen en zo populair is dat de groupies al uren van tevoren de beste plaatsen innemen).
Vanaf daar heb je bijna net zulke goede omstandigheden om te fotograferen als vanuit de perskuil - je staat alleen een klein stukje verder weg van het podium dan de persfotografen. Dit nadeel kun je vervolgens heel eenvoudig compenseren door bijvoorbeeld een telezoomlens te gebruiken. Goed geschikt hiervoor is de 2,8/70-200mm, die door bijna elke fabrikant wordt aangeboden.
Deze opname van het KMPFSPRT-concert vond plaats op 13 juli 2013 tijdens Bochum Total. Nikon D800 met 2,8/70-200mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 200mm. 1/640 seconde, diafragma 5, ISO 1000.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Om te oefenen zijn deze "buiten en gratis" festivals ook bijzonder geschikt, omdat het in de zomermaanden langer licht is. Hierdoor is de lichtsituatie op het podium voor ons fotografen meestal veel gemakkelijker te beheersen dan bijvoorbeeld bij concerten binnenshuis (zoals zalen, clubs, tenten, enz.).
Opmerking
Belangrijk in concertfotografie is dat de beginner ten eerste de ambitie heeft om zo snel mogelijk goede tot uitzonderlijke foto's van de artiesten te maken (om met deze referenties meer deuren te kunnen openen), ten tweede flexibiliteit en doorzettingsvermogen heeft om ook bij tegenwerking zijn weg te blijven volgen, en ten derde bereid is om naast de fotografische taken ook de organisatorische en juridische problemen op te lossen.
Toekomstperspectieven voor concertfotografen
De toekomstperspectieven voor concertfotografen zijn somber. Nog somberder dan de lichtomstandigheden in de schemerige clubs, waar alleen de lokale grootheden en de minder bekende bands optreden.
Maar waarom is dat zo?
• Vanwege de technologische ontwikkeling (sleutelwoord internet) zijn de verkoopcijfers van geluidsdragers al jaren genadeloos gedaald, wat heeft geleid tot de situatie dat muzikanten tegenwoordig in de meeste gevallen niet meer kunnen leven van de inkomsten uit de verkoop van geluidsdragers. Terwijl vroeger de concerttournees bedoeld waren om de verkoop van geluidsdragers te bevorderen, is het tegenwoordig bijna omgekeerd: de royalty's uit de cd-verkoop en downloads zijn zo laag dat de tournees moeten dienen om geld binnen te halen. Dit heeft ertoe geleid dat de berichtgeving door middel van tekst en beeld over concerten door de concertmanagers nauwlettend wordt bekeken: zij oefenen steeds meer invloed uit op wie, hoe en wanneer over het concert mag rapporteren. Dit gaat ten koste van de vrije verslaggeving en daarmee ook ten koste van de persvrijheid en diversiteit.
• Als gevolg hiervan zijn ook de randvoorwaarden voor fotografen steeds verder verslechterd. Binnen enkele jaren is internationaal een praktijk aangenomen waarbij fotografen niet meer het hele concert in beeld mogen brengen, maar slechts de eerste drie nummers. Het verwoestende daarvan is dat er nooit een solidair protest is gekomen van de betrokken media en hun fotografen, en dat deze beperkingen simpelweg zijn geaccepteerd. Tegenwoordig zijn fotografen bijna dankbaar als ze ongestoord de eerste drie nummers kunnen fotograferen, want niet weinig bands (en hun managers en de concertorganisatoren) hebben de fotografen toestemming nog verder beperkt. Er zijn nu genoeg voorbeelden waarbij alleen tijdens het eerste nummer mag worden gefotografeerd, of bijvoorbeeld alleen tijdens de eerste 30 seconden van de eerste drie nummers (omdat het management alleen foto's wil verspreiden van hun "fris" uitziende artiesten). En ook de artiesten zijn vaak ijdel en willen geen foto's waarop bezwete haren en uitgelopen make-up te zien zijn.
• De prijzen voor foto's zijn misschien niet bijzonder gedaald, zijn relatief constant gebleven; maar de kosten van fotografen (voor hun apparatuur, voor reizen naar de concerten, voor fotobewerking en gegevensbeveiliging, enz.) zijn enorm gestegen. De behaalde winst is daardoor verwaarloosbaar klein geworden.
• De concurrentie (ook van amateurfotografen) is toegenomen. Het is bijna vanzelfsprekend geworden dat een amateurfotograaf verklaart met zijn hobby geld te verdienen (ook al heeft hij het waarschijnlijk niet nodig als leraar, tandarts, manager, ...). Terwijl professionele fotografen hun werk (fiscaal) correct verrichten, vindt de verkoop van foto's van amateurs vaak plaats in het duistere gebied van zwart werk.
• In het tijdperk van "goedkoop is geweldig" en de "gratis mentaliteit" van het internet is het voor concertfotografen (en anderen) moeilijk geworden om überhaupt nog afnemers te vinden voor hun beelden die bereid zijn te betalen voor commerciële exploitatie (bijvoorbeeld publicatie in tijdschriften of op internet).
• Niet alleen amateurfotografen concurreren met concertfotografen. Bijna elke concertganger maakt foto's en video's met zijn of haar telefoon tijdens het concert, die nog tijdens het evenement op internet worden geplaatst. Als (online-) kranten uren of de volgende dag verslag uitbrengen van het evenement, lijken de professionele foto's bijna al verouderd en beschamend niet actueel.
• Doordat het aantal concerten door een afname van de verkoop van geluidsdragers bijna explosief is gestegen (bijvoorbeeld hebben de Arctic Monkeys binnen anderhalf jaar 4 keer in Berlijn gespeeld, zonder in die periode 2009-2010 een nieuw album uit te brengen), is de publieke belangstelling voor de verslaggeving hierover aanzienlijk afgenomen. Vroeger was een concert iets bijzonders. Tegenwoordig overwegen mensen of ze komend weekend naar een concert, barbecue of film zullen gaan. Concertbezoeken zijn niet meer zo bijzonder als vroeger.
• Bij topacts zijn er vaak knellende contracten; concertfotografen zonder een grote krant achter zich die onzeker zijn in juridische zaken, zien dan liever af van accreditatie uit angst dat ze toch de foto's niet kunnen gebruiken.
Conclusie over het onderwerp
Helaas zijn er nog maar weinig concertfotografen die hun beroep kunnen maken van de verkoop van hun concertfoto's. Andere inkomstenbronnen en -mogelijkheden (bijvoorbeeld als beroemdheids- of persfotograaf) zijn dan vereist.
Afbeelding 1-11: Telefoons die worden opgeheven om te fotograferen zijn tegenwoordig standaard bij concerten. Fans maken foto's en video's die vaak onmiddellijk online worden geplaatst, wat juridisch meestal alleen als "zeer moedig" kan worden beschouwd. Dit maakt het bovendien de professionele fotografen moeilijk, want wie heeft er nog interesse in professionele verslaggeving wanneer bij facebook & Co. al tijdens het concert tientallen foto's en video's (en veel commentaar daarop) te zien zijn? Nikon D800 met 2,8/70-200mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 70mm. 1/200 seconde, diafragma 5,6, ISO 1000.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 1-12: Alleen wie ook tegenslagen kan overwinnen, niet snel opgeeft en ambitie heeft, zal zich als concertfotograaf kunnen vestigen. Maar alleen van de verkoop van zijn concertfoto's kan een fotograaf niet meer leven. De foto toont Marius Müller-Westernhagen tijdens zijn "Hottenmusik"-concert op 23 september 2012 in Berlijn. Canon EOS-1D Mark IV met EF 4/24-105mm bij een brandpuntsafstand van 24 mm. 1/160 seconde, diafragma 4, ISO 1000; diafragmavoorkeuze.
(Foto © 2012: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
