Bevroren of bewegingsonscherp? Deze opname bevat naar mijn mening beide technieken. De beweging van de sneeuwschoenwandelaar werd (bijna) bevroren door de flits, alleen in de sneeuw en bij een paar details zie je wat bewegingsonscherpte - ondanks 1/200 seconde, Canon EOS 1Ds MK III met EF f2,8 15 mm. Gaißkopf, Zillertaler Alpen, Oostenrijk:
Herinner je je nog de analoge tijden? Toen we na een intensieve fototour dagenlang wachtten op de ontwikkeling van de diafilms, ze vervolgens met eerbied uit de hoesjes haalden, met trillende handen op de lichttafel legden en last but not least, als hoogtepunt van het analoge ritueel, met de loep de afzonderlijke beelden bekeken? Wat dan volgde, was echter vaak een emotionele rollercoaster - met luchtgaten, harde windstoten, maar ook ontroerende zweefstanden in de luchtledige ruimte. Sommige opnamen waren beter dan verwacht, omdat de Fuji-Velvia opnieuw de realiteit ver overtrof. Andere daarentegen waren teleurstellend slecht. En precies in het gebied "bergportret in beweging" waren treffers een kwestie van geluk, controle en vooral correctie tijdens de fotografie was onmogelijk. Alleen bij de meest uitgebreide advertentieproducties had ik destijds de tijd en het budget om met mijn middenformaatcamera en de aangezette Polaroid-achterkant diverse parameters op een direct beeld te controleren.
Alleen het contrast tussen scherpte en onscherpte brengt deze afbeelding tot leven. Het lage camerastandpunt en de aangesneden persoon staan voor een moderne beeldtaal. Sluiterijd 1/40 seconde, Canon EOS 1Ds MK III met f4 17-40 mm. Berliner Hütte, Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
Zo klassiek en tijdloos als de "bevroren" outdoor- of bergsportactiefotografie is, zo dynamisch, mooi, snel en modern kunnen meegenomen of bewegingsonscherpe beelden zijn. In dit zeer creatieve gebied van de fotografische wereld kan de digitale fotografie haar sterke punten volledig benutten. Wat analoog echt moeilijk was en zeer veel ervaring en geluk vereiste, is tegenwoordig aanzienlijk gemakkelijker met een veel hoger slagingspercentage.
Goede "meenemers" vereisen echter niet alleen een goed technisch inzicht, maar vooral ook routine en de bereidheid om voortdurend te leren en te experimenteren.
De ideale meenemer: een prachtige voor- en achtergrond, twee kleurgecoördineerde fietsers en de (voor deze compositie) perfecte sluitertijd van 1/15 seconde, Canon EOS 1N met EF f2,8 300 mm L.
Soilasee, Ammergauer Alpen, Duitsland.
Welke technische factoren spelen een rol?
• Het Licht: In principe is het mogelijk om in alle lichtomstandigheden en met alle vormen van bewegende onderwerpen "mee te trekken". Echter, zinvol zijn eerder lichtzwakke opnamesituaties, niet alleen om langere sluitertijden te bereiken, maar ook omdat dit naar mijn mening mooiere effecten oplevert.
• De Brandpuntsafstand: Ook qua brandpuntsafstand zijn er geen verplichtingen of beperkingen. Ik kan een skiër op 50 meter afstand fotograferen met het 300mm teleobjectief, maar de nabije mountainbiker even boeiend, mooi, gek, enz. met het 14mm superrgroothoekobjectief.
• De Flits: Veel opnames in deze stijl krijgen dat extraatje pas door het gebruik van de flitser. Het zorgt voor gericht licht op de acteur (en niet op de achtergrond) en zorgt puntsgewijs voor scherpte op het bewegende personage. Heel belangrijk: Om ervoor te zorgen dat het bewegingsspoor achter de acteur ligt, moet er geflitst worden op het tweede gordijn, d.w.z., de flits vindt pas plaats aan het einde van de sluitertijd.
• Het Statief: Het klinkt gek, maar op sommige gebieden, bij voorkeur wanneer het meebewegen alleen op één as plaatsvindt, kan het statief waardevolle diensten bewijzen. Het statief moet idealiter echter zijn uitgerust met een drie-assige kop en niet met een balhoofd. Alleen zo kan de camera gecontroleerd op één as worden bewogen (meestal horizontaal, om bijvoorbeeld een fietser te volgen) terwijl de andere twee assen worden gefixeerd.
• Het gestabiliseerde objectief: Natuurlijk zullen we op menig lange of extreme tour geen statief meenemen. Dan zijn de zogenaamde elektro-optische beeldstabilisatoren (Image-Stabilizer van Canon, VR-objectieven van Nikon of de in de Sony SLR-camera's geïntegreerde beeldstabilisatoren) een grote hulp. Deze systemen verminderen onze trillingen en schommelingen. We kunnen met hun hulp sluitertijden tot drie of vier stops langer handhaven.
Zoals zo vaak leeft ook deze afbeelding van het contrast tussen bewegingsonscherpte en de gedeeltelijke indruk van scherpte door de flits. Sluitertijd 1/10 seconde bij ISO 800, Canon EOS 5D met EF f4 17-40 mm. Skitour naar de Piz Kesch, Albulagebied, Zwitserland.
De grondbeginselen:
Waar liggen nu concreet de digitale voordelen en waar moet technisch op gelet worden om zo optimaal mogelijke resultaten te behalen? Het mag onlogisch klinken, maar een zeer essentieel punt is de achtergrond van de eigenlijke scène. Deze zou zo gelijkmatig en rustig mogelijk moeten zijn, om zo een zachte en monochrome, vervolgens subtiel vervaagde vlak in het beeld te creëren. Alleen dan zal het hoofdonderwerp, ongeacht of het een fietser, wandelaar, skiër of klimmer is, er ook bijbehorend uitspringen.
Opgenomen in het zwakke licht van de schemering zijn situaties die standaard zijn bij het fotograferen in de bergen. Alleen heb ik bij deze afbeelding een technische fout gemaakt - wie ziet hem? Sluitertijd 0,3 seconde bij ISO 400, Canon EOS 5D met EF f4 17-40 mm Schiara, Dolomieten, Italië.
PS: Ik heb helaas op het eerste gordijn geflitst …
Zodra je een geschikt motief hebt gevonden, volgt meestal een eerste testfoto om met behulp van het histogram de juiste belichting te bepalen. Overigens: ook in dit gebied van fotografie gebruik ik diafragmavoorkeuze, dat wil zeggen de tijdautomatiek. Enerzijds bereik ik hiermee mijn gewenste sluitertijd met een "vingeromdraai" aan het instelwiel en anderzijds om het resetten van verschillende automatieken of programma's niet te vergeten. Voor mij heeft het zich bewezen om op deze manier te werken. Door het aanpassen van het diafragma kan ik dienovereenkomstig de gewenste, meestal vrij lange, sluitertijd instellen. Alleen: hoe lang moet de sluitertijd zijn om een specifiek effect te bereiken?
Eigenlijk ben ik helemaal geen dierenfotograaf! Maar deze groep steenbokken kwam ineens voor mijn camera, een klassiek meebeweegend shot. Sluitertijd 1/50 seconde, Canon EOS 1Ds MK III met Zeiss 100-300 mm zonder stabilisator! Lechtaler Alpen, Oostenrijk.
Bij zeer snelle sporten (bijv. skiën of downhill mountainbiken etc.) volstaan vaak tijden tussen 1/60 en 1/250 seconde om een aangenaam, niet al te lange vervaageffect of bewegingsonscherpte te bereiken.
Creatieve onscherpte en dynamiek of gewoon een onscherpe skiër? Door het extreme groothoek van slechts 15 mm (full-frame fisheye) lijken ook bij deze foto de afstanden te vervagen. De skiër is, ondanks een sluitertijd van slechts 1/800 seconde!!! bewegend onscherp in deze opname. Toch heeft de foto naar mijn idee een zekere charme. Canon EOS 1D MK III met EF f2,8 15 mm. Hintertux, Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
In de meeste gevallen leveren sluitertijden tussen 1/30 en 1/4 seconde goede resultaten op. In uitzonderlijke gevallen of om extreme effecten te bereiken, kan zelfs tot een of zelfs twee seconden worden meegesleept. Precies hier opent zich nu een ongelooflijk waardevol voordeel van digitale fotografie. Als het effect te lang of te kort is, kan ik na het bekijken van de eerste opnamen op het scherm het diafragma verder openen voor kortere tijden of juist verder sluiten voor langere tijden. Als deze speelruimte voor vormgeving niet voldoende is, kunnen we zelfs nog doorgaan met de ISO-gevoeligheid aanpassen. Bij te weinig licht, wat resulteert in te lange tijden, schakelen we naar ISO 400 of 800 om kortere tijden te realiseren; bij te veel licht, wat resulteert in te korte tijden, schakelen we bijv. naar ISO 50 om langere tijden te bereiken.
Alles is onscherp, een opname zonder enige scherpte. Kortom - deze foto zou ik verwijderen ... Sluitertijd 1/40 seconde, Canon EOS 15D met EF f4 70-200 mm L IS). Kellerjoch, Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
Bij veel motieven in dit dynamische en vrij abstracte gebied van fotografie werk ik met flitslicht. Ook de werking daarvan kan ik al vooraf testen en indien nodig de kracht ervan verminderen of verhogen.
Een duistere scène. Alleen door de flits komt er leven in de nachtelijke scène. De personen zijn (bijna) bevroren, de bewegingsonscherpte ligt op de schoppen, handen, enz. Sluitertijd 1/15 seconde, Canon EOS 5D met EF f4 17-40 mm L, flits min 1,5) Lyngen Alps, Noorwegen.
Met mijn Canon-systeemflitsers moet ik bijvoorbeeld bij motieven met een donkere achtergrond (zie laatste foto) de kracht iets verminderen. Bij zeer heldere motieven (bijvoorbeeld skiërs voor witte sneeuw) moet ik de flitskracht verhogen. Flitsen en camera's van Nikon werken op dit gebied nauwkeuriger en evenwichtiger. Bij sommige motieven kan het zelfs zinvol zijn om af te wijken van de flitsautomatiek met betrekking tot brandpuntsafstand, om de acteur geconcentreerder met de flits te belichten. Als je bijvoorbeeld een 24 mm lens op de camera hebt, kan het voordelig zijn om de flits in te stellen op 35 mm.
Meebewogen en geflitst. Ondanks de sterke groothoeklens werden de bomen op de achtergrond (recht) voldoende vervaagd. Sluitertijd 1/10 seconde, flits min 1, Canon EOS 5D met EF f4 17-40 mm L. Baumgartenschneid, Beierse Alpen, Duitsland.
Om nogmaals de betekenis van de digitale mogelijkheden te benadrukken, zou ik de essentiële factoren kort willen samenvatten:
- Controle van belichting via het histogram.
- Beoordeling van het vervaageffect of de bewegingsonscherpte via het scherm.
- Controle van de gedeeltelijke scherpte van de acteur met de loepfunctie.
- Beoordeling van het gebruikte flitslicht in sterkte en richting.
- Beoordeling van de compositie of positionering van personen in de foto.
De klassieker: meegesleepte fietser voor monochrome achtergrond. Belangrijk is de gedeeltelijke scherpte in het gezicht. Sluitertijd 1/8 seconde, Canon EOS 1D MK III met EF f4 70-200 mm L bij 100mm. Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
De techniek:
Het "meeslepen" op zich is technisch relatief eenvoudig en verloopt altijd volgens hetzelfde schema: vanuit een zo stabiel mogelijke lichaamshouding volg ik de acteur met de camera. Bij horizontale bewegingen meestal in landschapstand, bij verticale bewegingen soms ook in portretstand. De rechter wijsvinger bevindt zich altijd op de ontspanknop om indien nodig vaak en gecontroleerd te kunnen afdrukken. Via de ontspanknop activeer ik tegelijkertijd de autofocus. Een geschikt AF-meetveld bepaal ik van tevoren afhankelijk van de compositie. Samengevat: ik volg met de camera de actie en maak daarbij, meestal met een lange sluitertijd, steeds opnieuw opnamen.
Deze opname is gemaakt vanaf een statief. De twee wandelaars zijn meerdere malen "in beeld gelopen". De bewegingsonscherpte zou naar mijn mening echter niet sterker moeten zijn. Sluitertijd 1/8 seconde, Canon EOS 5D met EF f4 17-40 mm L. Val Grande, Italië.
Een klein beetje anders moeten we echter handelen als bewegingsonscherpte het fotografische doel is. De camera blijft meestal stationair en onbewogen, alleen de acteur beweegt zich. Door de lange sluitertijd wordt de beweging onscherp weergegeven, maar de omgeving scherp.
Eigenlijk wilde ik gewoon de boom vanaf het statief fotograferen. Toen kwam het idee met de wandelaars... Sluitertijd 1/2 seconde, Canon EOS 5D met EF f2,8 70-200 mm L IS. Nationaal Park Mercantour, Frankrijk.
Natuurlijk kunnen we beide technieken, het meebewegen en de bewegingsonscherpte, combineren. Maar pas op: te veel onscherpte hoeft niet altijd creatief te zijn.
Veel van de digitale voordelen kunnen we echter alleen benutten als een scène herhaalbaar is. Bijvoorbeeld, wanneer we met vrienden of de professionele fotograaf met modellen ter plaatse zijn en onze acteurs een plek zo vaak kunnen passeren of rennen, springen of klimmen als ze willen.
De "vrienden" moeten, zodat ze ook vrienden blijven, daarna op passende wijze "verzorgd" worden. Ik denk aan taart, koekjes, chocolade, maar ook aan herinneringsfoto's!!
Zonder beeldstabilisator zou er niets scherp zijn op deze opname. Zo ligt de bewegingsonscherpte gedeeltelijk op het lichaam, ook de rots onderaan is, vanwege de open diafragma, onscherp. Sluitertijd 1/10 seconde, Canon EOS 1D MK III met EF f2,8 70-200 mm L IS bij 70mm. Bachheks, Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
Echter, als we tijdens een evenement of een sportwedstrijd fotograferen, moet de techniek al "zitten". Scènes zijn dan slechts beperkt herhaalbaar - behalve bij massale evenementen, waar een groot aantal acteurs achter elkaar op dezelfde fotografisch geschikte plek passeert. Aan de andere kant is er bij 300 berglopers op een rij wel degelijk een enorme oefenmogelijkheid... veel plezier in beweging.
Tot slot nogmaals bewegingsonscherpte met flits. De kleuren stralen, mist, maan en schemering brengen sfeer. Sluitertijd 1/25 seconde, flits -1, Canon EOS 1D MK II met EF f4 17-40 mm L. Längenfeld, Ötztaler Alpen, Oostenrijk.
