Deel 1: Inleiding
Deel 2: De juiste uitrusting
Deel 3: De vrolijke fotoshoot
Deel 4: Van de zwangerschap tot de tienerjaren
Deel 5: Binnen fotograferen
Deel 6: Buiten foto's maken
Deel 7: Gezinsleven
Deel 8: Tips en trucs (I)
Deel 9: Tips en trucs (II)
Perspectieven
Beeldvorming
Ruimte geven
Durf dichtbij te komen
Ouders bij de fotoshoot
Oefening baart kunst
Foto's tegen verveling
Race tegen de klok
Constante beeldanalyse
Deel 10: Kinderfoto's archiveren, bewerken en presenteren
Tekst: Jens Brüggemann
Foto's door: Jens Brüggemann (147), Leonie Ebbert (44), Elli Bezensek (61), Radmila Kerl (26), Ramona Prosch (5) en Kay Johannsen (4)
Schetsen: Jens Brüggemann (27)
Deel 9: Tips en trucs (II)
Perspectieven
Wat is het "juiste" standpunt?
(Foto: Jens Brüggemann)
Kinderen worden eerder als kinderen waargenomen door de kijker van de foto, wanneer de fotograaf iets van bovenaf, vanuit hun natuurlijke staande positie de foto's maakt. De blik van de "kleintjes" gaat automatisch omhoog naar de camera, het perspectief verraadt ons: dit is een jong persoon, een typisch kind dat omhoog kijkt naar volwassenen.
(Foto: Radmila Kerl)
De blik van "beneden" omhoog naar de camera kan echter ook als onderdanig of zelfs inferieur worden geïnterpreteerd. Daarom zal in veel situaties een camerastandpunt op gelijke ooghoogte met de jonge modellen veel meer "volwassen" uitstraling geven.
(Foto: Radmila Kerl)
Bovendien werkt een zeer laag camerastandpunt vaak interessant, juist omdat dit perspectief (tenzij je een van de luiaards bent op het gras van de Engelse Tuin in München) voor ons ongebruikelijk is.
(Foto: Radmila Kerl)
Beeldvorming
Regels leren?
Of toch vertrouwen op je intuïtie?
(Foto: Leonie Ebbert)
Er zijn talloze regels voor beeldvorming, en jaren geleden heb ik ze allemaal uit mijn hoofd geleerd - en de meeste bovendien begrepen. Maar ik heb ze nooit bewust toegepast. Tenminste niet bij elke foto.
Als ik voordat ik een foto maak eerst alle regels voor beeldvorming in gedachten zou moeten doornemen, zou ik er niet eens aan toekomen om af te drukken. De beste composities zouden allang voorbij zijn, onherroepelijk verdwenen. Dit geldt vooral bij het fotograferen van kinderen.
Na verloop van tijd ontwikkel je een "gevoel" voor vormgeving en compositie. Het is namelijk niet altijd de "gulden snede" die leidt tot het optimale resultaat. De regels voor beeldvorming kunnen in veel gevallen helpen om tot een beter resultaat te komen, maar ze zijn geen garantie hiervoor. Ik geloof dat elke goede fotograaf eerder intuïtief fotografeert, en dat de regels voor beeldvorming pogingen zijn om uit te leggen waarom sommige foto's sterker overkomen op de kijker dan andere. Als leidraad voor beter fotograferen zie ik deze regels niet. Naar mijn mening is het belangrijker om je "zicht" te trainen! En daar hoort bij dat je veel goede foto's bekijkt.
(Foto: Leonie Ebbert)
Bovendien: Wat is het betere standpunt? Wat is de betere beeldverdeling? De eerste foto is genomen met de Canon EOS 5D Mark II, uitgerust met een 2,8/70-200mm, bij ISO 200 en handmatige instelling van sluiter en diafragma. Sluitertijd: 1/125 seconde. De brandpuntsafstand was ingesteld op 150mm (diafragma 5,0).
(Foto: Radmila Kerl)
De tweede foto heeft dezelfde instellingen, maar is genomen met de brandpuntsafstand van 70mm.
(Foto: Radmila Kerl)
Zoals dit voorbeeld laat zien, is het niet altijd mogelijk om foto's in een rangorde te plaatsen qua beoordeling. Maar dat is precies wat de regels voor beeldvorming vragen. Vertrouw dus liever op je eigen intuïtie en maak in geval van twijfel liever een paar varianten, zodat je later op je gemak de beste foto kunt kiezen.
Ruimte geven
Kinder blijven bijna nooit stilzitten, althans niet de jongere kinderen onder hen. Daarom is het goed om vanaf het begin een groter beeldkader te overwegen, wat echter in de nabewerking van deze foto's met behulp van een beeldbewerkingsprogramma noodzakelijk is ...
(Foto: Jens Brüggemann)
... en bovendien leidt tot kwaliteitsverlies, omdat door het bijsnijden van de foto's niet alle beschikbare pixels van de sensor worden benut.
(Foto: Jens Brüggemann)
Stel daarom altijd de beste beeldkwaliteit in bij de hoogst mogelijke resolutie (maximale beeldgrootte) op uw camera, zelfs als u de foto's alleen voor kleine doeleinden wilt gebruiken. Ten eerste vanwege de hierboven beschreven noodzaak om later afzonderlijke foto's te moeten bijsnijden. En ten tweede, omdat u nooit weet of zich later misschien een verkoopmogelijkheid voordoet, bijvoorbeeld voor een reclamecampagne waar grote bestandsgroottes nodig zijn. Het zou zonde zijn als u een goede bijverdienste zou mislopen alleen maar omdat u bij het maken van de opnames in plaats van de volledige resolutie een gemiddelde of kleine resolutie gekozen had!
Een andere manier om tegemoet te komen aan de drang naar beweging van de jonge modellen, is het gebruik van zoomlenzen waarmee snel op de nieuwe situatie gereageerd kan worden wanneer "zoontje" of "dochtertje" op eigen houtje dingen onderneemt ...
(Foto: Elli Bezensek)
Met "kinderen ruimte geven" wordt echter ook bedoeld dat ze niet verplicht worden om stil op één plek te poseren, maar dat ze zich ook voor uw camera mogen uitleven. Dus eigenlijk worden ze "in actie" gefotografeerd. Dat is sowieso veel leuker voor de kinderen en zo ontstaan opnamen die levendig zijn en de kleintjes laten zien zoals ze echt zijn (althans de meeste uren van de dag).
(Foto: Jens Brüggemann)
Moed om dichtbij te komen
Kinderfoto's komen minder afstandelijk over als je close-up beelduitsnedes kiest. Dit bereik je het beste door het gebruik van telelenzen, want een te dichtbij staand standpunt van de fotograaf kan op zijn minst bij de jongere modellen tot ongemak leiden.
(Foto: Jens Brüggemann)
Bovendien zouden bij foto's van gezichten de gezichtskenmerken onvermijdelijk vervormd worden weergegeven als de fotograaf alleen een standaardlens of zelfs een groothoeklens gebruikt. Portrettelelenzen zijn daarom beter, omdat ze vanwege hun goede lichtsterkte ook binnenshuis vaak nog goed gebruikt kunnen worden zonder extra lichttechnische hulpmiddelen bij beschikbaar licht.
(Foto: Jens Brüggemann)
De typische portrettelelenzen hebben de volgende brandpuntsafstanden: 85mm, 105mm en 135mm. Wees bij de aankoop van ten minste een van deze prime lenzen niet te zuinig, maar koop liever meteen een zo lichtsterk mogelijke versie (bijvoorbeeld 1,4/85mm of 2,0/105mm of 2,0/135mm) van een van de genoemde lenzen! Het is altijd bevredigend om nog steeds probleemloos prachtige portretten van het nageslacht te kunnen maken, terwijl andere vaders of moeders met de lichtzwakke zoomlenzen van hun compactcamera's deze al hebben opgeborgen of met behulp van de ingebouwde flitser de hele sfeer "doodflitsen"...
(Foto: Ramona Prosch)
Portretten die van dichtbij worden gefotografeerd, lukken beter als fotograaf en het kindmodel elkaar goed kennen. Niemand zal een kind zo vertrouwd kunnen fotograferen als de eigen ouders! Gelukkig als mama of papa dan genoeg ervaring en vaardigheid hebben om deze prachtige momenten te laten slagen. Het volgende portret toont de tweeëneenhalfjarige dochter van de fotografe uit Hamburg (Canon 2,8/100mm).
(Foto: Ramona Prosch)
Ouders bij de fotoshoot
Als u niet uw eigen nageslacht fotografeert, maar vreemde kinderen, zullen deze bijna nooit alleen naar de fotoshoot komen.
(Foto: Jens Brüggemann)
Tenminste de kleine kinderen zullen door hun gestreste ouders of lieve grootouders worden gebracht.
(Foto: Jens Brüggemann)
Dit roept de vraag op of de aanwezigheid van een wettelijke voogd of de grootouders een positief of eerder negatief effect heeft op de kwaliteit van de foto's, en hoe ervoor gezorgd kan worden dat de volwassenen tijdens de fotoshoot niet storend zijn, maar zelfs bijdragen aan het slagen van de foto's.
In ieder geval zal het kind, tenminste tot de puberteit, blij zijn om op zijn minst een ouder (of beide, of iemand van de grootouders) bij de opname te hebben. Zo zal het niet verlegen en terughoudend handelen, maar eerder moedig, open en levendig.
(Foto: Jens Brüggemann)
Wanneer de volwassen begeleiders bij de fotoshoot worden betrokken (willen zijn), als het ware als animators worden ingezet, kan dit ook zeker een positief effect hebben op de resultaten van de foto's. Vertrouwde personen zoals ouders of grootouders (of zelfs de oudere broers en zussen) kunnen de kleintjes veel gemakkelijker motiveren en animeren.
Welk kind laat zich nu zo gemakkelijk meeslepen door een vreemde fotograaf, die het misschien wel voor de eerste keer in zijn leven ziet? Anders is het wanneer een vertrouwenspersoon (of meerdere) deze taak op zich neemt! (Foto: Elli Bezensek)
Het wordt echter problematisch als de volwassenen niet op de foto willen (of moeten) en daarom tijdens de fotoshoot naast de fotograaf staan (en proberen om de kinderen te motiveren), want dan kijken de kinderen bij minstens elke tweede opname regelmatig naar de fotograaf in de richting van hun wild gebarende moeder of vader.
(Foto: Elli Bezensek)
Vraag daarom aan de begeleiders om ofwel op de foto te komen of zich voldoende op de achtergrond te houden, zodat de jonge modellen niet worden afgeleid, maar zich volledig op u kunnen concentreren. In dat geval moet u echter actie ondernemen om uw jonge model de angst voor de fotoshoot weg te nemen en het enthousiast te maken!
De fotograaf van deze foto gebruikt vaak de volgende slimme truc om haar jonge modellen opgewekt te houden en te enthousiasmeren: ze legt een gummibeertje op de zonnekap van het objectief, zodat de door haar gefotografeerde kinderen met grote ogen vrolijk elke beweging van haar camera volgen.
(Foto: Elli Bezensek)
Af en toe krijgen de kleintjes dan het gummibeertje als beloning, niettemin kijken ze nog steeds in de richting van de zonnekap, in de hoop dat er misschien nog een gummibeertje op dezelfde plek tevoorschijn komt... 
(Schets: Jens Brüggemann)
Oefening baart kunst
Het is zinvol en leerzaam om fotoboeken en tutorials te lezen, workshops bij te wonen, deel te nemen aan fotowedstrijden of je uit te wisselen in een fotoclub met gelijkgestemden. Uiteindelijk leer je fotograferen alleen door te fotograferen.
(Foto: Elli Bezensek)
Daarom hier een tip die gegarandeerd tot succes leidt om snel betere kinderfoto's te maken: Oefenen! Oefenen! Oefenen!
(Foto: Elli Bezensek)
Hoewel je je eigen ideeën moet verwezenlijken, je eigen stijl moet cultiveren, je eigen kijk moet fotograferen - tijdens de leerfase is de uitwisseling met deskundige mensen, dus met andere vrouwelijke en mannelijke fotografen, zeker nuttig en behulpzaam om eventuele zwakheden bloot te leggen, om fouten te corrigeren en om over het algemeen feedback te krijgen op je werk. Maar fotografeer niet speciaal voor je critici!
Blijf trouw aan jezelf, laat je niet "vormen"! Neem terechte kritiek aan, maar neem kritiek die alleen voortkomt uit verschillende smaken niet te serieus. Veel mensen realiseren zich niet eens dat fotografie een zeer subjectieve kunst is.
(Foto: Radmila Kerl)
Over smaak valt niet te twisten? Jawel, heel goed zelfs, maar zonder tot een "waar" resultaat te kunnen komen... Dus discussieer liever over de zaken die "tastbaar" zijn en verbeterd kunnen worden, zoals technische onvolkomenheden, enzovoort.
Foto's tegen verveling
Wees creatief! Maak geen standaardfoto's! Want die zijn er al genoeg! Originele ideeën tellen, want kinderfoto's zijn er in overvloed.
(Foto: Jens Brüggemann)
Als je wilt dat je foto's opvallen, bedenk dan passende beeldideeën, werk met beweging of onscherpte, gebruik rekwisieten, zet ongewone perspectieven om in geweldige foto's, kies een interessante belichting of ongebruikelijke kadreringen, laat je fotograferen op dromerige locaties, met betrokken modellen, enzovoort; kortom: alles is beter dan verveling!
(Foto: Radmila Kerl)
Vaak zal men (voorlopig) geen risico willen nemen, zodat in ieder geval de eerste foto's slagen. Maar zodra je een paar goede foto's hebt "geschoten", moet je daarna, in het tweede deel, je creativiteit de vrije loop laten en gewoon iets nieuws proberen. Uit ervaring kan ik zeggen dat de meeste fotografische experimenten die ik heb uitgevoerd, beter zijn geworden dan ik ooit had verwacht.
(Foto: Jens Brüggemann)
Ik vergelijk deze aanpak graag met kunstschaatsen: Eerst de verplichte onderdelen, en dan de vrije kür. Laat zien wat je kunt!
Race tegen de klok
Neem voldoende tijd als je kinderen wilt fotograferen! Om twee redenen: Ten eerste is het belangrijk om - niet alleen, maar vooral - met kinderen in gesprek te gaan voordat je ze fotografeert, met ze te praten, een band met ze op te bouwen. Dit geldt nog meer wanneer het om vreemde kinderen gaat.
(Foto: Jens Brüggemann)
Voor een succesvolle fotoshoot is het misschien ook belangrijk om eerst met ze te spelen, om ze op hun gemak te stellen, om hun vertrouwen te winnen, om geaccepteerd te worden. Ten tweede is er niets zo remmend voor creativiteit als te weinig tijd. Iedereen die ooit onder tijdsdruk creatief heeft moeten werken, zal dat bevestigen. Naarmate het einde van de shoot nadert, worden fotograaf en model zenuwachtiger, vooral wanneer nog ideeën ten uitvoer gebracht moeten worden.
Neem dus genoeg tijd om de kleintjes te fotograferen! Dat zal niet altijd mogelijk zijn, maar misschien kunnen belangrijke tijdrovende zaken al voorafgaand aan de shoot worden voorbereid (zoals het opzetten van de flitsers, bevestiging van de lichtbronnen, geheugenkaart in de camera steken en formatteren, instellingen controleren of aanpassen, rekwisieten opbouwen, achtergrond klaarmaken, enzovoort)? Zo hoeven de kinderen niet te wachten en heb je tijdens de fotosessie meer tijd om voor de jonge modellen te zorgen.
(Foto: Elli Bezensek)
Constante beeldanalyse
Een constante - kritische! - beeldanalyse is noodzakelijk om te leren van je fouten, om niet stil te blijven staan in de fotografie.
Vragen zoals "Wat heb ik goed gedaan? Wat fout? Wat zou ik de volgende keer beter kunnen doen?" dwingen de fotograaf om naar zijn beelden te kijken. Wees kritisch op jezelf, op je fotografisch werk.
(Foto: Leonie Ebbert)
Alleen omdat het je eigen kinderen zijn, zul je veel foto's met hele andere ogen bekijken, ze veel beter geslaagd vinden, dan wanneer je vreemde kinderen had gefotografeerd. Een "neutrale" kijker zou sommige van je kinderfoto's veel afstandelijker bekijken en zeker niet zelden tot hele andere beoordelingen komen dan jij zelf.
(Foto: Jens Brüggemann)
Er is niets zo waardevols als een echt domme fout! Als je er maar van leert. Want als je echt baalt van een fotografische fout, zal dit ervoor zorgen dat je hem nooit meer zult maken. En in dat opzicht heeft deze fout je veel verder gebracht dan elke geslaagde foto.
Aan de andere kant betekent dit ook dat je zo nu en dan - als aanleiding daartoe bestaat - jezelf ook eens een pluim mag geven als een foto bijzonder geslaagd is! Wie kritisch naar zichzelf kan kijken, mag zichzelf best weleens prijzen - en belonen. Dus toast op het succes met een glas goede wijn, of als je niet zo dol bent op alcohol als ik, koop dan als beloning een nieuw objectief (of een flitser of een camera of ...)!
(Foto: Leonie Ebbert)
