10 De nabewerking
Afbeelding 10.1: De foto toont de drummer bij het concert van Milow op 1 september 2011. Na de eerste stap van back-up (en archivering) is het nodig om een selectie van de allerbeste foto's te maken. Deze moeten vervolgens licht worden bewerkt en van trefwoorden worden voorzien.
Alleen dan kunnen ze apart worden opgeslagen en beschikbaar worden gesteld voor publicatie (hopelijk: verkoop). Nikon D3S met 4,0/24-120mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 70 mm. 1/200 seconde, diafragma 4, ISO 1.600.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
10.1 Back-up en archivering
Voordat ik naar de foto's kijk of een selectie maak, staat op de eerste plaats van de nabewerking het back-uppen (en archiveren) van de originele bestanden, die bij concertfotografen meestal RAW-bestanden zijn (vanwege de moeilijke lichtomstandigheden is het RAW-bestandsformaat het meest zinvol, omdat hier het meeste uit de opnames kan worden gehaald). Pas als alle foto's juist (en dubbel) zijn opgeslagen, begin ik met de selectie.
Er zijn verschillende systemen voor back-up. Ik geef de voorkeur aan een dubbele back-up op respectievelijk 2 verschillende RAID-systemen ("StudioRAID Blueline" aan de ene kant en "myRAID" aan de andere kant, beide van Certon Systems; verkrijgbaar bijvoorbeeld bij www.calumetphoto.de), die ruimtelijk van elkaar gescheiden worden gebruikt. De redundantie die voortvloeit uit deze methode dient ter beveiliging van de gegevens, want als een RAID-systeem eens gestolen wordt of bij een brand vernietigd wordt, zijn al mijn belangrijke foto's nog beschikbaar op het andere systeem.
Afbeelding 10.2: Voor mijn doorlopende back-up gebruik ik het RAID-systeem "Studioline" van Certon Systems (RAID = "Redundant Array of Independent Discs" = redundante rangschikking van onafhankelijke schijven). Dit bestaat uit 8 harde schijven, waarvan er tot 2 tegelijkertijd defect kunnen raken (en toch blijven alle gegevens behouden). Uiteindelijk zijn foto's het kapitaal van ons fotografen en het zou zeer vervelend zijn als waardevolle beelden verloren zouden gaan door slordige en onprofessionele back-up. Dit systeem is ontworpen als NAS (Network Access Storage), d.w.z., via het netwerk hebben zowel medewerkers als bijvoorbeeld klanten over de hele wereld toegang tot de gegevens. Om misbruik en ongeautoriseerde toegang te voorkomen, kunnen mappen met specifieke toegangsrechten worden aangemaakt.
Voor mij is deze oplossing veel aantrekkelijker (en veiliger) dan het opslaan van belangrijke gegevens in een abstracte "cloud" (d.w.z., bij een mij onbekend datacenter ergens ter wereld).
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Fotografen moeten hun foto's opslaan volgens een bewezen patroon dat hen in staat stelt om de foto's snel te vinden zodra ze nodig zijn (bijvoorbeeld voor verkoop aan een muziektijdschrift). Databases zijn hiervoor uitermate geschikt. Dit geldt echter alleen voor de beste, geselecteerde foto's. De volledige foto's van de fotosessies kunnen het beste chronologisch worden opgeslagen, bijvoorbeeld volgens het volgende patroon:
…
2013-04-22 - David Garrett - Concert - Berlijn
2013-05-16 - Eros Ramazzotti - Concert - Berlijn
2013-06-08 - Depeche Mode - Interview - Berlijn
2013-06-09 - Depeche Mode - Concert - Berlijn
2013-06-16 - Staatsoper für Alle - Concert - Berlijn
2013-07-12 - Blackmail - Concert - Bochum
…
Zo zal men al in de inhoudsopgave zien waar het respectievelijk om gaat. De sortering is door de voorafgaande datum noodzakelijkerwijs chronologisch oplopend. Wie daarnaast zijn beste, geselecteerde en bewerkte foto's in een database heeft opgeslagen, is uitstekend voorbereid voor elk gebruik, omdat zo enerzijds de archivering efficiënt kan worden uitgevoerd en anderzijds de benodigde opnamen snel kunnen worden gevonden.
Afbeelding 10.3: De geselecteerde beste foto's worden ook opgeslagen in een database, zodat ze snel te vinden zijn bij zoekopdrachten van klanten. Hiervoor is een professionele tagging nodig, want aan de hand van de tags kan later de zoekopdracht worden gefilterd. Violist David Garrett tijdens het concert in de Philharmonie in Berlijn op 22 april 2013. Canon EOS-1D X met EF 2,8/300mm. 1/250 seconde, diafragma 4,0, ISO 4.000. Handmatige instelling van de belichtingsparameters. Gekozen belichtingsmeetmethode: spotmeting.
(Foto © 2013: DAVIDS/Sven Darmer – www.svendarmer.de)
10.2 De beeldselectie
Veel fotografen maken de fout om overhaast een beeldselectie te maken; het liefst direct na het concert, wanneer de indrukken nog vers zijn. Deze aanpak is zeker legitiem als snelheid het verkoopsucces bepaalt; bijvoorbeeld bij persfotografen die nog dezelfde avond een fotoselectie naar de lokale krant moeten sturen, zodat de foto samen met een concertverslag de volgende dag al in de krant kan worden gepubliceerd. Voor alle andere concertfotografen geldt echter de regel dat er op zijn minst één nacht (beter: 24 uur) tussen de opnamen en de beeldselectie moet zitten. Zo zal men iets "objectiever" zijn, op zijn minst met iets meer afstand, bij het selecteren van de foto's.
Afbeelding 10.4: Deze foto heb ik geselecteerd omdat het mij naar mijn mening gelukt is om een "typische" foto van de artiest tijdens dit concert te maken. Jan Delay zingt, springt, is extravagant gekleed en staat demonstratief op de voorgrond, terwijl de band op de achtergrond verdwijnt. Natuurlijk zijn er soortgelijke foto's; maar deze is een van mijn 5-sterrenfavorieten. Jan Delay bij zijn concert op 20 augustus 2010 bij Zeltfestival Ruhr in Bochum/Witten. Nikon D3S met 2,8/24-70mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 24mm. 1/1000 seconde, diafragma 3,5, ISO 3.200. (Foto © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Welk programma voor de selectie wordt gebruikt, is eigenlijk niet zo belangrijk. Ik gebruik Bridge van Adobe.
Vrijwel alle beeldselectieprogramma's hebben gemeen dat prioriteiten aan de foto's kunnen worden toegekend, bijvoorbeeld door het toekennen van kleuren of door sterren toe te kennen. Het is aan te bevelen om in een eerste stap, nog steeds op middelgroot beeldformaat, alle schijnbaar beste foto's te beoordelen met drie *** sterren.
In de daaropvolgende tweede ronde, waar alleen nog maar foto's met drie sterren *** of meer worden weergegeven, worden de betere uit de eerste ronde ofwel beoordeeld met vier sterren **** of de grootste favorieten meteen met vijf sterren *****. Die foto's die iets zwakker zijn dan het gemiddelde van de foto's met drie sterren ***, worden gedegradeerd door ze twee sterren ** toe te kennen en verdwijnen uit de weergave (omdat alleen foto's worden getoond die drie sterren *** of meer hebben).
Als laatste stap bekijk je vervolgens in een nieuwe ronde alle foto's op een groot formaat die je in de vorige ronde beoordeeld hebt met vier **** of met vijf sterren. Nu moet je alle foto's die bewerkt moeten worden en aan de verkoop moeten worden toegevoegd, met vijf sterren beoordelen. Door deze stapsgewijze systematische aanpak bereik je dat je aan de hand van vergelijkingen ook de best gelukte foto's uit zeer vergelijkbare foto's/motieven ontdekt. Bovendien behoud je het overzicht hoeveel topfoto's er daadwerkelijk zijn gemaakt bij het concert en hoeveel foto's er zijn geselecteerd voor verdere verwerking.
Afbeelding 10.5: Soms is het moeilijk om te beslissen; veel opnames lijken op elkaar, verschillen alleen in nuances. Dan kan het vaak zinvol zijn om meerdere foto's in een collage samen te voegen, bijna als in een "studie". Hier vond ik het interessant dat de drummer bijna hetzelfde (met natuurlijk daglicht) werd belicht, terwijl de achtergrond continu van kleur veranderde. Nikon D800 met 2,8/70-200mm-Nikkor bij een gebruikte brandpuntsafstand van 100mm. 1/320 seconde, diafragma 3,5, ISO 800.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
10.3 Tips voor het bewerken van afbeeldingen
Concertfotografie wordt doorgaans beschouwd als fotografie met een documentair karakter. Dit komt doordat de meeste publicaties plaatsvinden in het kader van concertverslaggeving. Het ligt dan voor de hand om de (kranten- en tijdschrift-) lezers authentiek, onvervalst beeldmateriaal te presenteren.
In dit geval zal beeldbewerking slechts subtiel worden uitgevoerd. Helderheid en contrast worden geoptimaliseerd, te sterke kleurzweem (meestal veroorzaakt door ongunstig schijnwerperlicht) worden eruit gefilterd.
Ook ruisonderdrukking is vaak nodig, aangezien veel concertfoto's noodzakelijkerwijs worden gemaakt met hoge ISO-gevoeligheid (ISO 3.200 en hoger). Ruisonderdrukking dient om het storende beeldruis te verminderen, zodat er technisch gezien meer foutloze (of op zijn minst betere) foto's kunnen worden afgeleverd.
Afbeelding 10.6: Camera Raw biedt de mogelijkheid om bij het ontwikkelen van de RAW-bestanden ruisreductie uit te voeren op de foto's. Deze functie wordt gewaardeerd door veel concertfotografen, aangezien vanwege de relatief zwakke lichtomstandigheden bij de meeste concerten we ISO-gevoeligheden van vaak 3.200 ISO of nog hoger moeten instellen om redelijk onscherp (zonder statief!) te kunnen fotograferen. Hierboven is een voorbeeld van ruisreductie te zien bij een van mijn foto's (voor een betere beoordeling van het effect bij een 100% uitsnede van de afbeelding, zie volgende pagina).
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.7: Culcha Candela op 20 augustus 2011 bij het Zeltfestival Ruhr. Nikon D3S met 4,0/24-120mm Nikkor, bij een gebruikte brandpuntsafstand van 24mm. 1/500 seconde, diafragma 4,0, ISO 3.200.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.8: Udo Lindenberg tijdens een concert in Berlijn op 15 oktober 2008. De nabewerking van de beste (geselecteerde) foto's hoort daar ook bij. Ten minste helderheid en contrast moeten bij elke foto worden gecontroleerd en indien nodig worden geoptimaliseerd. Het verscherpen van afbeeldingen (met behulp van Photoshop: Filter>Scherpte>Onscherp masker), voordat de foto's worden gepubliceerd, hoort er ook bij. Let er echter op dat je niet te veel verscherpt en dat dit de laatste bewerkingsslag vóór de beeldafgifte is!
(Foto © 2012: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
Het veranderen van de kleur in de afbeelding kan gerust nog worden beschouwd als een toegestane ingreep, zonder dat de opname aan authenticiteit verliest. Vooral dagbladen publiceerden vroeger de foto's sowieso in zwart-wit. Nadat de meeste kranten zijn overgestapt op kleurendruk en nu alle pagina's in kleur worden gepresenteerd, is dit weliswaar veranderd; maar zwart-witfoto's zijn nog steeds "in" en even populair bij jong en oud.
Let echter op dat niet alle opnames even sterk werken in zwart-wit; bij sommige speelt de kleur gewoon een veel te grote rol bij de werking van de foto. Andere afbeeldingen daarentegen zijn veel expressiever in zwart-wit, daarom is het voor elke fotograaf raadzaam om zijn concertfoto's te onderzoeken of er opnamen zijn die beter worden ontvangen bij de kijker na bewerking.
Afbeelding 10.9: Hier zijn drie voorbeelden van dezelfde foto: De bovenste foto toont het origineel. Het is niet bewerkt, de kleuren rood en blauw op de achtergrond hebben een sterk signaaleffect. Op het eerste gezicht zou men waarschijnlijk zeggen dat de kleuren in deze foto essentieel zijn voor de beeldwerking. Na het verwijderen van de kleur (hier eenvoudigweg door volledige vermindering van de kleurverzadiging) ontstaat een zwart-witfoto (midden), die in vergelijking met het origineel eerder saai, vaal (en dus kleurloos) lijkt. Bij directe vergelijking zou waarschijnlijk iedereen de voorkeur geven aan het origineel. Echter, bij de bewerking van een foto speelt ook de vaardigheid van de bewerker een grote rol. Zoals goed te zien is aan dit voorbeeld, is het puur verminderen van de kleurverzadiging om een zwart-witbeeld te krijgen, niet per se optimaal. Andere/bijkomende bewerkingen zijn nodig als de foto effectief moet zijn. Hier heb ik ervoor gekozen om de zwart-witfoto een aanzienlijk warmere "touch" te geven door het sepia te kleuren (onderste foto).
Als ik dit nu vergelijk met het origineel, vind ik het veel beter, want de felle kleuren rood en blauw leiden nu niet meer zo af van de zanger. De foto past nu meer bij de soms zachte muziek van Milow dan het kleurrijke origineel. Milow-concert op 1 september 2011. Nikon D3S met 1,4/85mm Nikkor. 1/160 seconde, diafragma 2,2, ISO 1.250.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.10: In Photoshop heb ik een gestandaardiseerde reeks opdrachten onder Acties opgeslagen voor het omzetten van kleurenfoto's naar sepia. Dit bespaart niet alleen tijd, maar zorgt er ook voor dat de meeste foto's die ik naar sepia heb omgezet ook bij elkaar passen. Als je telkens individueel de sepia-tint aanpast, kan het gebeuren dat de foto's te verschillend lijken en niet bij elkaar passen. Desondanks behoud ik me het recht voor om de tint zo nu en dan - zij het slechts in enkele gevallen - toch individueel aan te passen, bijvoorbeeld als ik niet 100% tevreden ben met de standaardopdracht. De mogelijkheid in Photoshop om bewerkingssequenties onder Acties op te slaan (en te benoemen) is van grote hulp bij het bewerken van meerdere foto's (bijvoorbeeld voor een klant) om ze zoveel mogelijk hetzelfde te maken.
In sommige gevallen zijn verdergaande beeldbewerkingen echter zeker legitiem of ook nuttig, als je bijvoorbeeld de foto's niet wilt gebruiken voor persberichten, maar publicaties plant die niet gerelateerd zijn aan een specifiek concert of specifieke artiesten (dus min of meer "neutraal").
Afbeelding 10.11: Normaal gesproken bewerk ik mijn foto's liever niet. Je bekijkt ze immers heel snel anders met dergelijke effecten. Af en toe echter, als je abstracte foto's nodig hebt die wel bij het thema "muziek" passen, maar niet individueel aan een muzikant of band moeten worden toegewezen, zijn ze een geschikt middel voor vervreemding. Nikon D3S met 4/24-120mm-Nikkor bij gebruikte brandpuntsafstand 105mm. 1/200 seconde, diafragma 4,0, ISO 2.500. Handmatige instelling van de belichtingsparameters.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.12: Hier vond ik het tegel-effect erg leuk, nadat ik de foto ook nog eens van kleur had veranderd. Let bij het gebruik van Photoshop-filters echter op dat je dergelijke effecten niet te vaak uitvoert. Bovendien is het zinvol om deze effecten niet altijd met dezelfde instellingen uit te voeren, maar individueel voor elke foto te bekijken welke parametercombinatie het beste effect heeft. Sunrise Avenue tijdens het concert op 27 augustus 2012. Nikon D4 met 1,4/85mm Nikkor. 1/640 seconde, diafragma 2,5, ISO 2500. Diafragmavoorkeuze (tijdautomatik).
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.13: Oorspronkelijk was ik een zwart-wit fotograaf. Ik kon niets met de meestal willekeurige kleuren van veel foto's; de reductie tot zwart-wit (of vaak ook sepia) maakte naar mijn mening mijn foto's expressiever en interessanter. Op een gegeven moment, nog in het analoge tijdperk, toen er nog op film werd gefotografeerd, ontdekte ik het "crossen" van foto's (een diafilm wordt belicht en vervolgens ontwikkeld als een negatief, in C41 in plaats van E6) voor mezelf.
Het resultaat was, nadat ik de juiste film voor mijn doeleinden had gevonden, dat de foto's veel kleurrijker werden, met sterkere contrasten. In digitale fotografie werkt dit ook: met behulp van de opdrachten Kleursaturatie en Tooncurves kunnen zo foto's worden gemaakt die "felgekleurd" zijn en vanwege de contrasten bijna grafisch ogen.
De bovenste foto toont de originele opname. In een eerste stap heb ik de afbeelding smaller gemaakt door een stukje van de onderkant af te snijden; bovendien heb ik de Kleursaturatie van de opname sterk verhoogd om de felle kleuren te krijgen (zie middelste foto). Wir sind Helden tijdens het concert op 25 augustus 2011. Nikon D3S met 1,4/85mm Nikkor. 1/250 seconde, diafragma 3,5, ISO 2.000. Handmatige instelling van de belichtingsparameters.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 10.14: Om verdere abstractie te bereiken en een bijna grafisch effect te creëren, heb ik in een tweede stap de contrasten van de foto sterk vergroot met behulp van de Tooncurves in Photoshop.
Opmerking: De mogelijkheden van beeldbewerking en vervreemding zijn, vooral bij gebruik van Photoshop, bijna onbeperkt. Let echter op hoe je foto's gebruikt moeten worden. Een te sterke bewerking of vervreemding kan het doel van een authentieke verslaggeving van een concert schaden.
Maar als de foto's worden tentoongesteld in galerijen en het dus gaat om de artistieke expressie van de foto's zelf en minder om de afgebeelde muzikanten, dan zijn vervreemdingen van welke aard dan ook natuurlijk een geschikt middel voor de fotokunstenaar om zijn standpunt tot uitdrukking te brengen.
De oriëntatie op het publicatiedoel is dus een goede manier om te beslissen hoeveel beeldbewerking is toegestaan en noodzakelijk is.
10.4 De Presentatie
Wie zijn foto's aan het publiek tentoonstelt, moet eraan denken om ze zo "chic" mogelijk te presenteren. Een kader rond de foto (in Photoshop maak je die met behulp van de opdracht Canvas) heeft dan dezelfde functie als vroeger het passe-partout.
Deze "extra inspanning" die nodig is om de foto's op een "chique" manier te presenteren, is zeker de moeite waard. De foto's komen er zo chiquer en waardevoller uit te zien.
Als je van plan bent om tekst (bijvoorbeeld de naam van de fotograaf) op de foto of het passe-partout te gebruiken, moet hiervoor ofwel een neutrale "kleur" worden gebruikt (zwart, grijs of wit) of een kleur die ook in de afbeelding aanwezig is.
Afbeelding 10.15: Om het witte kader ("vervanging van de passe-partout") te laten opvallen tegen de witte achtergrond van het papier, heb ik de hoeken nog van kleur voorzien (in Photoshop: gebruik van een zeer zachte penseel, die alleen de hoeken "aanraakt"). Concert van Jan Delay met band op 20 augustus 2010 tijdens het Zeltfestival Ruhr. Nikon D3S met 2,8/24-70mm-Nikkor op een brandpuntsafstand van 70mm. 1/1250 seconde, diafragma 3,5, ISO 3.200. Diafragmaprioriteit (tijdvoorkeuze).
(Foto © 2010: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
10.5 Tagging
Wanneer je foto's voor commerciële doeleinden doorgeeft, vooral aan professionele distributeurs (redacties, beeldbanken, enz.), is het belangrijk dat essentiële informatie over de inhoud van de foto niet ontbreekt.
Bij concertfotografie zijn dit bijvoorbeeld: de naam van de optredende band, de naam van de artiest op de foto, de locatie en plaats van het optreden (bijvoorbeeld "Olympiastadion Berlijn"), de datum en tijd van de opname, bijzonderheden (zoals "het laatste concert met zijn band voordat hij deze verliet") en natuurlijk de naam van de fotograaf en andere copyrightinformatie (bijvoorbeeld bij publicaties, dat niet alleen de naam van de fotograaf wordt vermeld, maar ook het internetadres).
Ook kan het vermelden van de bankgegevens handig zijn, zodat commerciële distributeurs de bankgegevens hebben om de licentievergoeding over te maken (naast de factuur, voor het geval deze "verdwaalt").
Afbeelding 10.16: Trefwoorden helpen bij het zoeken naar afbeeldingen voor specifieke doeleinden. Bovenstaande foto kan daardoor gemakkelijk worden gevonden wanneer foto's worden gezocht met onderwerpen als live muziek, concert, klassieke muziek, podiumoptreden, enz. En ook voor het onderwerp "blinden" zou bovenstaande foto vanwege de tagging vooraf geselecteerd kunnen worden. Het zou bijvoorbeeld gepubliceerd kunnen worden in een krantenartikel over blinde artiesten. Andrea Bocelli op 15 mei 2013 tijdens het concert in de Philharmonie in Berlijn. Canon EOS-1D X met EF 2,8/300mm. 1/200 seconde, diafragma 4,0, ISO 3.200. Sluitertijdvoorkeuze (diafragmavoorkeuze). Gekozen lichtmeetmethode: gemiddelde lichtmeting. (Foto © 2013: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
Opmerking: Tagging is bedoeld om afbeeldingen die relevant zijn voor het gezochte onderwerp snel te kunnen vinden. Hierbij moeten echter alleen zinvolle trefwoorden worden vermeld. Sommige (concert-)fotografen zijn wat te vrijgevig met het toekennen van trefwoorden, waardoor de foto's weliswaar vaak in zoekopdrachten verschijnen, maar zelden echt relevant zijn voor het onderwerp. Dit kan snel het goede relaties met klanten bederven, daarom moet de keuze van trefwoorden echt doordacht en passend bij de inhoud van de afbeelding gebeuren.
Afbeelding 10.17: Slagwerker Martin Grubinger tijdens het concert in de Philharmonie in Berlijn op 11 april 2012. Tijdens het schrijven van deze tutorial hebben de trefwoorden van mijn collega Sven Darmer in de Photoshop-bestandsinformatie mij erg geholpen, want zonder deze had ik niet alle namen van de muzikanten geweten. Canon EOS-1D Mark IV met EF 2,8/300mm. 1/160 seconde, diafragma 2,8, ISO 1.600. Sluitertijdvoorkeuze (diafragmavoorkeuze). Lichtmeetmethode: gemiddelde lichtmeting.
(Foto © 2012: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
Ik wens jullie te allen tijde "Veel licht" en vele geweldige concerten toe!
Jens Brüggemann, april 2014
