"Bergen in het licht" - de Pucajirca Central, verlicht door de opkomende zon. Hoewel "slechts" een klassieker en al talloze keren gefotografeerd, maar (tenminste voor mij) altijd weer mooi.
Canon EOS 5D, Zeiss Vario Sonnar f 4,5-5,6 100-300 mm bij 200 mm en diafragma 8, ISO 100, sluitertijd 0,3 seconden, statief, Pucajirca Central, Cordillera Blanca, Peru.
Je stopt nooit met leren. Deze zin begeleidt me als fotograaf al 20 jaar. Mijn professionele leven is een voortdurende uitdaging, gepaard met de noodzaak om voortdurend bij te leren. Enkele dagen geleden kwam ik terug van een (voor mij) grote tour. Het doel: in 15 dagen de Alpen op hun breedste punt oversteken met toerski's, een winterse skitranalp. Vooraf droomde ik van overnachtingen op grote hoogte, van uniek licht en veel indrukwekkende landschapsbeelden. We hebben het project succesvol afgerond, maar fotografisch liep heel veel anders dan ik had gedacht.
De zware rugzak (ca. 22 kg) en het alpiene terrein vereisten bij veel foto's op de skitranalp al mijn discipline. Rugzak af, camera tevoorschijn, lens verwisselen, op de sneeuw liggen en een paar foto's maken. Dan alles in omgekeerde volgorde ... dat is reportagefotografie in het hooggebergte.
Canon EOS 5D Mark II, EF f2,8 15 mm bij diafragma 9 en ISO 400, sluitertijd 1/640 seconde. Beklimming naar Care Alto, Adamello-groep, Italië.
Het weer, de omstandigheden en de route zelf waren aanzienlijk uitdagender dan verwacht. Meestal waren we tussen 10 en 13 uur onderweg en kwamen pas laat in de middag aan bij de volgende berghut. Daar waren we meestal fysiek en ook psychisch "aan het einde". We wilden alleen nog rust en zoveel mogelijk eten en drinken. Het was voor mij gewoon onmogelijk om daarna nog ergens heen te gaan om mooie landschappen te fotograferen. Wat ik echter veel uitgebreider dan verwacht kon realiseren, waren spannende en authentieke reportagefoto's. Aanvankelijk was ik verbaasd en misschien ook een beetje teleurgesteld. Maar al snel was duidelijk: De realiteit is sterker dan mijn wens. De natuur had mij met volle kracht en duidelijkheid voorgehouden wat er aan de hand was. En uiteindelijk heeft de natuur het laatste woord.
Temperatuur min 18 graden, 3400 meter hoogte, windsnelheid van meer dan 100 km/u. Dat alles was voor mij reden genoeg om de grote spiegelreflexcamera niet tevoorschijn te halen, maar deze snelle opname op de skitranalp te maken met de altijd paraat zijnde compactcamera:
Canon G10, diafragma 5, 1/2500 seconde, ISO 200, Innere Quellspitze, Ötztaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
Wat wil en kan ik jullie met deze laatste tutorial meegeven? Het zijn dit keer noch technische tips noch aanbevelingen voor apparatuur. Het gaat eerder om de fundamentele benadering van fotografische projecten of dromen en de planning en uitvoering ervan.
Zelfs in de vaak hete en daardoor wazige hoogzomer kun je "Bergen in het licht" fotograferen. Deze foto is gemaakt na een wegtrekkend onweer en leeft van de tegenstellingen tussen zonnig verlichte gebieden en de duistere schaduwen van de laatste grijze wolken.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f4 300 mm L IS bij diafragma 9 en ISO 125, sluitertijd 1/100 seconde. Watzespitze, Ötztaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
1. Laat je meevoeren
Ongelooflijk veel in ons leven is voorgegeven. De klok is onze constante metgezel. Kunnen we eigenlijk nog loslaten? Stel je de volgende situatie voor: Je hebt een paar dagen de tijd. De fototas is gevuld met een mix van apparatuur voor landschaps- maar ook wat accessoires voor macrofotografie. Ook mee: diverse kaarten en de nodige berguitrusting. Niet mee: ambitieuze doelen en de mobiele telefoon. De weersvoorspellingen zijn deze keer niet belangrijk. Tijdens de rit (waarheen eigenlijk?) speelt goede muziek. Dan is er plotseling een lenteweide, daarachter een berg, daarachter een meer en, en, en. Kun je je voorstellen welke vrijheid het kan betekenen om hier gewoon te kunnen blijven? Je gaat in de weide liggen en kijkt door de zoeker. Er opent zich een fotografische microkosmos die alles anders doet vergeten. Precies hier en nu kan de creativiteit beginnen. Mijn tip: Plan niet elke fototrip met start- en eindpunt, maar volg ook eens je eigen gevoelens, stemmingen en buien.
Een dag waarop ik me liet meevoeren. Ik reed naar het westen naar de Lechtaler Alpen en had precies op de juiste plek het juiste licht.
Canon EOS 1Ds Mark III, Zeiss Vario Sonnar 3,5-4,5 28-70 mm bij 35 mm, diafragma 8 en ISO 800, sluitertijd 1/8 seconde. Lechtal, Lechtaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
2. De geplande tocht
Vaak echter weten we wat we willen. We hebben een motief in gedachten, een bepaalde berg als doel of een concreet fotografisch project. Afhankelijk van de vereisten pakken we de berg- en foto-uitrusting in. We bestuderen kaarten en gidsen. Soms moeten we zelfs trainen voor een specifiek doel in de bergen. Maar welke essentiële fotografische factoren moet je qua planning in gedachten houden?
Aan deze foto ging een maximum aan planning vooraf. De dag voor de opname ben ik de volledige 1000 hoogtemeters boven Seefeld opgestegen, om verschillende standpunten te zoeken voor een project. Die nacht wist ik dan niet alleen waar ik wat zou fotograferen, maar had ook nog het geluk om een prachtig licht te krijgen.
2.1 Het literatuuronderzoek
Wie verrassingen wil vermijden of zich alvast wil laten inspireren, kan voor de geplande regio bestaande afbeeldingen, ansichtkaarten of fotoboeken bekijken om alvast goede standpunten en motieven te vinden. Maar let op: inspireren ja - kopiëren nee. Wie alleen maar kopieert, is niet creatief en zal ook niet creatief worden. Noch het plezier noch de voldoening van een goed beeld zullen daadwerkelijk ontstaan bij een "kopie".
Cyprus was voor mij fotografisch terrein, daarom bereidde ik me grondig voor door middel van literatuuronderzoek en vond ik in een reisgids een saaie foto van deze rotsen, gefotografeerd rond het middaguur. Maar het was me duidelijk: hier valt fotografisch meer te halen. Ik bracht daar drie avonden door, tot uiteindelijk dit ongelooflijke licht kwam.
Contax 645, Planar T f3,5 35 mm, Diafragma 16, 1/2 seconde, Fuji Velvia 50, Statief, Petratu Romiu, Cyprus.
2.2 Het kaartonderzoek
Met behulp van goede kaarten werk ik mijn fotografische doelstellingen aanzienlijk uit. Het is onder andere belangrijk om de volgende vragen te beantwoorden: waar zouden goede standpunten kunnen zijn, bijvoorbeeld bergmeren met een prachtig landschap erachter of verhoogde punten zoals heuvels, graten of andere pieken met een goed uitzicht? Waar gaat de zon op en welk deel van het motief, of het nu een berg, meer of hut is, belicht ze? Nog een belangrijk punt om op te letten: ligt er in de richting van de zonsopgang een andere berg die het licht zou kunnen tegenhouden? Overigens kan een GPS-apparaat de goede kaart voor de planning nooit vervangen. We hebben ook zeker het totaaloverzicht van een kaart nodig (schaal 1:25.000 of 1:50.000) om een fototour in landschapsfotografie te plannen.
De laatste zonnestralen voor een groot lagedrukgebied toveren deze onherbergzame sfeer boven de Friesenbergsee. Dit standpunt is bijvoorbeeld op een goede kaart heel duidelijk als geschikt te herkennen: na het meer loopt de helling steil af in de vallei en aan de overkant ligt de opvallende Zillertaler hoofdkam.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f4 17-40 mm L op 40 mm en Diafragma 10, ISO 50, Sluitertijd 1/100 seconde, Statief. Friesenbergsee, Zillertaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
2.3. De factor weer
Voor elke tour volg ik nauwgezet de weersvoorspellingen. Het heeft natuurlijk geen zin om de westkant van een berg bij avondlicht te plannen als warme en vochtige luchtmassa's uit het zuidwesten elke dag voor een grote kans op onweersbuien in de middag zorgen. In zo'n situatie zoek ik een oostelijk gelegen doelwit voor de zonsopgang, omdat na een avondlijk onweer de lucht meestal voor een korte tijd helder is en mooie zonsopgangen op zijn minst waarschijnlijk zijn. Voor elke tour zoek ik ook de exacte zonsopgangs- en zonsondergangstijd op via lokale kranten of internet.
Zo snel ben ik zelden naar een heuveltop gerend in diepe sneeuw - alleen om deze foto te maken. Het licht duurde nog geen minuut. "Bergen in het licht" heeft ook met geluk te maken ...
Canon EOS 5D Mark II, EF f2,8 14 mm L II bij Diafragma 10 en ISO 800, Sluitertijd 1/500 seconde. Ochtendsfeer op de Goisele, Schobergruppe, Oost-Tirol, Oostenrijk.
2.4 Het zoeken naar locaties
Soms voel ik me als een locatiescout. Een aanzienlijk deel van mijn tijd in de bergen wordt besteed aan "Zien en Zoeken". Laten we bijvoorbeeld het motief van de westwand van de Zugspitze nemen. Een prachtig standpunt hiervoor is de Bleispitze in de Lechtaler Alpen. Maar waar daar, op de top, op de graat? Mijn planning omvat eigenlijk altijd één tot twee uur voor het zoeken naar standpunten. Dat betekent dat als de zonsondergang om 18 uur is, ik uiterlijk om 16 uur ter plaatse ben om een mooi standpunt of een geschikte voorgrond te zoeken.
2.5 Het tijdschema
Stress en tijdsdruk zijn in de bergen creativiteitskillers! Daarom is het bij geplande tochten in ieder geval nodig om een tijdschema uit te werken en je er ook aan te houden. De tijdsplanning voor een fotowandeling in de bergen is echter relatief eenvoudig: gemiddelde wandelaars moeten rekenen op 300 hoogtemeters per uur bij het stijgen, rekening houdend met de zware fotoapparatuur. Als de route lange vlakke delen bevat, komt daar nog eens een uur per 4 kilometer afstand bij.
Een voorbeeld: voor een zonsondergangstocht naar de Jochberg in de Beierse voorbergen moet je 2 tot 2,5 uur wandeltijd tot de top plannen. De beklimming van de Kesselberg heeft ruim 700 hoogtemeters en bevat geen grote vlakke stukken. Daar komen nog eens 1-2 uur voor het zoeken naar locaties bij. Als de zon om 18 uur ondergaat, is een start om 14 uur dus aan te bevelen.
Kleine mens op de grote berg, met het warme licht van de laagstaande herfstzon. Het extreme groothoekobjectief laat de uitgestrektheid van het hooggebergte zien.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f2,8 15 mm bij Diafragma 8 en ISO 200, Sluitertijd 1/100 seconde. Beklimming van de Lalidererwand, Karwendelgebergte, Tirol, Oostenrijk.
3. Alleen of in groepsverband?
Wanneer ben ik creatiever? Als ik omringd ben door andere foto-enthousiastelingen of wanneer ik helemaal alleen en daardoor ongestoord en flexibel op pad ben? Beide hebben hun charme. Aan de ene kant kun je veel leren van gelijkgestemden, anderzijds is in gezelschap voor velen volledig loskomen van de dagelijkse sleur en daardoor onbeperkte openheid en creativiteit voor motieven niet mogelijk. Daarom mijn tip: Durf het aan om alleen te zijn en geniet ervan om alleen op pad te zijn. Een zin staat hier symbolisch voor veel, vaak onuitgesproken gevoelens: "er is niets mooiers dan alleen op pad te mogen zijn en niets ergers dan alleen op pad te moeten zijn".
Al twee uur fotograferen we een klein privéconcert van Peruaanse muzikanten in ons tentenkamp. Iedereen richt zich op portretten en dansscènes. De hele fototrekkinggroep (15 personen) fotografeert, danst en viert. Slechts voor een kort moment gluurde de Pucajirca Norte door de wolken. Ik hoefde alleen maar om te draaien. Weg met groepsdynamiek.
Canon EOS 5D, Zeiss Vario Sonnar f 4,5-5,6 100-300 mm bij 250 mm en Diafragma 8, ISO 250, Sluitertijd 1/320 seconde, Pucajirca Norte, Cordillera Blanca, Peru.
4. De Variatie
Materiële bescheidenheid is voor mij ecologisch gezien belangrijker dan ooit. Toch heb ik een uitgebreide cameraset nodig met accessoires zoals flitsers, reflectieschermen en statieven om aan de zeer uiteenlopende eisen van mijn veeleisende opdrachtgevers te voldoen.
Waar wil ik naartoe? Ik heb het geluk (en ben dankbaar) dat ik afhankelijk van de fototour uit veel verschillende lenzen kan kiezen. Dit brengt variatie in mijn dagelijkse fotoactiviteiten die al 20 jaar duren. Soms ga ik alleen met twee lenzen op pad: de 100mm macrolens en de 21mm groothoeklens. Enerzijds geldt "less is more", anderzijds benut ik daarmee de beperkte technische mogelijkheden veel intenser. Mijn oog wordt niet geïrriteerd door talloze mogelijke beeldhoeken, maar richt zich op een paar specifieke, duidelijk gedefinieerde perspectieven.
Vaak werk ik dan weer wekenlang aan grote reclameproducties, waar ik tien of meer lenzen bij me heb. Maar juist deze extreme afwisseling tussen maximale technologie en minimalisme brengt me de nodige variatie en behoudt het plezier in fotografie. Mijn tip: varieer indien mogelijk met de apparatuur en de inhoud, bijvoorbeeld een tour gericht op macrofotografie, een andere met als doel brede panorama's vast te leggen. Dit brengt afwisseling en uitdaging tegelijk.
Op deze avond op de Spitzkoppe in Namibië was ik volledig gefocust op de 14mm ultragroothoeklens. Maar pas deze smalle rotsspleet voldeed aan mijn zoektocht naar een ongewoon motief. Ik plaatste de camera direct op de rots, ondersteunde de lens met kleine stenen totdat het kader goed was, en activeerde de camera met een draadontspanner.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f2,8 14 mm L II bij diafragma 22 en ISO 50, sluitertijd 1,6 seconden. Spitzkoppe, Namibië.
5. De Genotfactor
Is het in de bergen echt alleen de fotografie die plezier, bevestiging, geluk brengt? Ik geloof van niet. Omdat ik zelf een bergbeklimmer ben, is "de weg het doel" voor mij altijd geweest. Als echter op de juiste plaats een fantastisch licht de landschap in beeld zet, ben ik natuurlijk volledig gefocust op de fotografie. Toch probeer ik de camera ook eens aan de kant te leggen en gewoon te genieten van het landschap, het licht en daarmee gewoon het moment. Geen enkele foto ter wereld is voor mij zoveel waard als de ervaring of de onvergetelijke indrukken van een zonsondergang bij de Olperer.
Die avond bij de Olperer staat diep in mijn geheugen gegrift. In zulke momenten is er maar één tip: Niet alleen fotograferen - maar ook kijken, voelen en genieten.
Canon EOS 5D Mark II, EF f2,8 14 mm L II bij diafragma 10 en ISO 400, sluitertijd 1/125 seconde. Olperer, Zillertaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
Deze laatste regels schrijf ik kort na Pasen 2009. Een/mijn actuele droom, de skitransalp, is uitgekomen. Ook alle andere projecten en opdrachten zijn afgerond, de foto's zijn ingeleverd, de facturen zijn gestuurd. Sommige opdrachten en projecten waren leuk en uitdagend, andere minder. Maar zelfs de laatste horen erbij om het bestaan te verzekeren. Wat nu volgt, is het extraatje. Ik ben weer vrij. Met nieuwe ideeën, nieuwe beelden in gedachten en veel bergbeklimmersdoelen in het hart. Laten we eens kijken wat we kunnen realiseren. Ik wil je bedanken voor de tijd en aandacht die je aan mijn tutorials hebt gegeven en vooral ook bedanken voor de vele e-mails. Veel plezier in de bergen en veel plezier met fotografie.
Bernd Ritschel
De Zillertaler Alpen in het laatste schemerlicht. Het lichtaccent op de voorgrond heb ik gezet met het koude LED-licht van mijn hoofdlamp.
Canon EOS 1Ds Mark III, Zeiss Vario Sonnar 3,5-4,5 28-70 mm bij 35 mm, diafragma 16 en ISO 250, sluitertijd 5 seconden. Ahornspitze, Zillertaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
