Profesjonalne fotografowanie mody

Profesjonalna fotografia mody: Część 9 - Efektywna współpraca w zespole

Wszystkie filmy z tutorialu Profesjonalna fotografia modelek.

Czego oczekuje fotograf od modelu?

Fotografka lub fotograf chcą zrobić niezwykłe zdjęcia. Dlatego wybrali modelkę lub modela, którą/jaką uważają za odpowiednią/zdatną do zrobienia zdjęć – przynajmniej na zewnątrz. Ale co jeszcze, oprócz dobrego wyglądu, jest ważne z perspektywy fotografa?

Punktualność i niezawodność!

Rysunek 9.1: Dobry (i fajny) wygląd jest ważny, ale jeszcze ważniejsza jest niezawodność, ponieważ jeśli modelka lub model po prostu nie przyjdzie na sesję (i wcześniej nawet nie odwoła), to nawet najlepsze wyglądanie nie pomoże. Jednak mam doświadczenie, że jest to raczej problem z bardzo młodymi modelkami lub modelami. W wieku około dwudziestu pięciu lat, z rosnącym doświadczeniem życiowym, dziewczyny (i chłopcy) stają się zazwyczaj znacznie bardziej niezawodni. Nikon D3S z 1,4/85-mm-Nikkor. 1/160 s, przysłona 8, ISO 200.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Dotrzymanie ustaleń i umów!

Rysunek 9.2: Oczekuję od moich modelek (tak jak one ode mnie), że będziemy przestrzegać ustaleń. Niczego istotnego nie pomija się w Oświadczeniu Modela. Umowa ta jest podpisana przez obie strony, modelka lub model otrzymuje kopię. Jeżeli w Oświadczeniu Modela jest zapisane, że modele nie mogą wrzucać moich zdjęć na facebooka (ponieważ Facebook według Regulaminu przyjmuje prawa do wszelkich tam opublikowanych treści), oczekuję, że również tego się będą trzymać!

Dodatkowo zależy mi na tym, żeby modele, jeżeli publikują moje zdjęcia w celach autopromocyjnych, również podawały mój nazwisko jako autora. Także to znajduje się w moim kontrakcie z modelem, chociaż w zasadzie nie jest to konieczne, ponieważ jest to i tak uregulowane przez prawo („Prawo do wskazania autora”, § 13 URG).

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Foto © 2009: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Zadbane wyglądanie!

Rysunek 9.3: Gdy rezerwuję modelkę lub modela do sesji, zwłaszcza gdy chodzi o sesje związane z urodą, oczekuję czystego, zadbego wyglądu. Zakładam wtedy, że modelka ma dobrze wypielęgnowane paznokcie, starannie pomalowane. Że brwi są dopracowane. I że włosy są czyste i starannie uczesane. Nikon D3S z 2,8/24-70-mm-Nikkor na ogniskowej 66 mm. 1/125 s, przysłona 4, ISO 2500.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa.

(Foto © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Czysty, dobrze dopasowany, schludny ubiór!

Rysunek 9.4: Jeśli ubiór modelki lub modela jest wykorzystywany do zdjęć, informuję o tym modelkę lub modela wcześniej. Wtedy zakładam jednak, że na sesję przyjdą tylko czyste ubrania. Niestety, bardzo często jest właśnie niezgodnie z tym. W przypadku tej sesji było jednak inaczej: męski model przyniósł modelowe wyłącznie czyste i schludne ubrania. Nikon D3S z 2,8/24-70-mm-Nikkor na ogniskowej 58 mm. 1/100 s, przysłona 11, ISO 640.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Sprawna współpraca w zespole.

(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Zaangażowanie!

Rysunek 9.5: Tylko zmotywowane modele, które cieszą się z pięknych efektów, pokazują pełne zaangażowanie! Zawsze staram się współpracować tylko z modelkami i modelami, które czerpią radość z sesji i cieszą się z (udanych) wyników. Na przykład w tej sytuacji modelka leżała przez niemal trzy kwadranse w zimnej wodzie na twardych, ostrych skałach. Ale efekt rekompensował cierpienia! Jednak osoba, która pozuje jedynie dla zarobku, często nie pokłada w to zaangażowania, a tym samym sesja wypada obgadana w chłodny sposób. Ale właśnie to angażuje często decyduje o tym, czy zdjęcie jest „miłe” czy robi wrażenie! Nikon D200 z 2,8/20-mm-Nikkor. 1/250 s, przysłona 5,6, ISO 100.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Foto © 2008: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Życzliwa, otwarta, przyjazna osoba!

Rysunek 9.6: Dla mnie jako zawodowej fotografki jest fotografowanie modelek i modeli pracą. Ta praca zazwyczaj odbywa się w ograniczonym ramach czasowych (na tej sesji zdjęciowej miałam tylko 45 minut dla modelki) i także finansowych (budżet). Oczywiście wolę rezerwować modelki i modeli, którzy nie tylko prezentują się dobrze, ale także są przyjemni w kontakcie. Kapryśne modele nie dostają drugiej szansy u fotografa! Nikon D3S z 2,8/24-70-mm-Nikkor na ogniskowej 44 mm. 1/100 s, przysłona 11, ISO 1600.

Profesjonalna fotografia modeli: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Foto © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Czego oczekuje model od fotografa?

Modele także oczekują od fotografów, że wykonają swoją pracę dobrze i że rezultaty zdjęć będą świetne. Jednak oprócz tego ważną rolę odgrywa także forma współpracy, ponieważ decyduje o tym, czy modelka lub model czuje się dobrze przy fotografie i chętnie podejmuje dalsze sesje z nią lub nim. Współpraca w miłej atmosferze zależy od następujących czynników:

Przyjazne powitanie!

Rycina 9.7: Nie trzeba od razu całować ręki. Ale przywitanie uściskiem dłoni i przedstawienie się imieniem jest po prostu niezbędne. Znajdują się modele (z przyczyny!). Wielu fotografów, zwłaszcza na warsztatach, czuje lekki niepokój, nie odważa się podejść do modeli. Jednak jasne jest, że, chcąc zrobić świetne zdjęcia, należy najpierw zacząć od kilku przyjaznych zdań i nie natychmiast, z palcem na spuście, podnosić aparat. Nikon D3X z 2,8/24-70-mm-Nikkor przy użytej ogniskowej 70mm. 1/60 sekundy, przysłona 4,5, ISO 160. (Zdjęcie © 2010: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

Mów głośno i wyraźnie!

Rycina 9.8: Kiedy fale się łamią i woda szumi, Wasze modele nic nie zrozumieją, jeśli nie mówicie wystarczająco głośno. Choć na początku może to być nieco nietypowe, krzyczeć na model może być jedyną formą komunikacji ze względu na hałas na plaży. Ale również ogólnie obowiązuje zasada: Mów głośno i wyraźnie! Bo jeśli model musi się starać zrozumieć, skupi się na próbie zrozumienia Was - a nie na pozach. Co byłoby szkoda! Nikon D3X z 2,8/14-24-mm-Nikkor przy użytej ogniskowej 14mm. 1/250 sekundy, przysłona 22, ISO 100. (Zdjęcie © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)

Profesjonalna fotografia mody: Część 9 - Efektywna współpraca w zespole.

Okazjonalnie pokaż także zdjęcie!

Rycina 9.9: Modele są ciekawe, oczywiście! Wy też bylibyście, gdybyście stali godzinami przed aparatem! Każdy człowiek chce zobaczyć, jak wychodzi na zdjęciach. Im wcześniej, tym lepiej. Bo wtedy można odkryć ewentualne błędy w pozach. Albo zobaczyć, jak poprawnie się ustawić, czy włosy leżą, czy wychylenie jest wystarczające, czy ubrania dobrze leżą itp. Pokazywanie modelowi od czasu do czasu zdjęcia oznacza, że kontroluje to nie tylko jedna osoba, ale cztery oczy, czy wszystko idzie dobrze i czy coś trzeba poprawić. Jednak: Nie ulegajcie presji, jeśli model po każdym zdjęciu mówi "pokaż mi to" Tak byłoby zbyt wiele ...!

Profesjonalna fotografia mody: Część 9 - Efektywna współpraca w zespole

(Zdjęcie © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)

Precyzyjnie określaj, co (jaki kadr) fotografujesz!

Rycina 9.10: W niektórych zdjęciach nie chodzi o pozy czy lokalizację rąk. Nawet wyraz twarzy lewego modela jest tutaj nieważny. Kiedy model zna Twój kadr, nie musi się starać, aby całe ciało było ukazane w kreatywny sposób. Bo to kosztuje siłę i wpływa na wytrzymałość. Zawsze więc mów, co i w jaki sposób fotografujesz. Nawet jeśli wydaje się to całkowicie zrozumiałe - model nie rozpozna, czy używasz obiektywu teleobiektywu czy szerokokątnego. Nikon D3S z 2,8/105-mm-Mikro-Nikkor. 1/13 sekundy, przysłona 10, ISO 1600.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Zdjęcie © 2010: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)

Przedstawiaj pozy!

Rycina 9.11: Przykładowo, jak tu Christoph - wielokrotny uczestnik moich warsztatów fotograficznych na Ibizie na temat fotografii modeli - pokazuje dokładną pozę modelowi na plaży. Czasami, gdy model nie rozumie dokładnie, o co chodzi fotografowi, o wiele szybciej jest pokazać mu pozę. Dodatkowo wprowadza to luz na sesję, zwłaszcza przy pozach erotycznych.

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Zdjęcie © 2010: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)

Bądź bezpośredni i uczciwi!

Rycina 9.12: Modele nie lubią, gdy fotografy owijają w bawełnę, tylko robią aluzje, zamiast jasno wyrazić swoje intencje. Dotyczy to szczególnie fotografii aktu i erotyki. Wyobraźcie sobie sytuację modela, który nie wie, jak ma się zachować i musi interpretować sugestie fotografa ...!

Ponadto doświadczyłem, że jako fotograf można śmiało poruszyć kwestie problematyczne (i powinien). Więc zupełnie w porządku jest, jeśli fotograf na przykład mówi "proszę, połóż rękę bokiem na udo, aby zakryć cellulit". Modele wiedzą, że mają świetne ciała, ale także są świadome swoich słabych punktów. I z uznaniem przyjmują fakt, że fotograf jest na tyle profesjonalny i wyszkolony, aby dbać o to, aby słabości zostały ukryte.

Ostatecznie chodzi o to, aby rezultat (gotowe zdjęcie) wyglądał jak najlepiej. I fotograf, który jest uważny i zwraca uwagę na wszystkie detale, jest wysoko ceniony przez modele. Jednakże równie ważne jest, aby model przygotował się profesjonalnie, co obejmuje również unikanie śladów ucisku (niestety nie zrealizowane w tym przypadku, są widoczne ślady ucisku na stopie) przed rozpoczęciem zdjęć.

Być przygotowanym!

Rysunek 9.13: Kiedy sesja zdjęciowa lub warsztaty się zaczynają, a fotograf nie ma (zdjęciowego) pomysłu, jak zacząć, jest to kiepska sytuacja - dla obu stron! Modele czują się lepiej i bardziej docenione, gdy fotograf (przynajmniej myślowo) się przygotuje. To objawia się na początku sesji poprzez to, że niektórzy zaczynają działać bardziej zdeterminowanie lub od razu opowiadają modelowi swój pomysł na zdjęcie lub nawet rozpakowują swoje przyniesione rekwizyty i ubrania. "Porządne przygotowanie ze strony fotografa jest kluczowe dla jakości zdjęcia." (Także opinią Sofie, jednego z moich najlepszych modelek).

Profesjonalna fotografia modeli: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Zdjęcie © 2002: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Zadbaj o przyjemną atmosferę pracy!

Rysunek 9.14: Wszyscy ludzie pracują chętniej, lepiej, z większą satysfakcją i efektywniej, gdy atmosfera (w miejscu pracy) jest odpowiednia! Jest to głównym zadaniem fotografa, który powinien starać się stworzyć atmosferę, w której model czuje się komfortowo. Śmiech na przykład poprawia nastrój, muzyka sprawia, że jest go jeszcze lepiej. Jedzenie i picie zapobiegają wyczerpaniu, a przyjemna temperatura jest warunkiem koniecznym, aby modele działały z pełnym zaangażowaniem. Chwalenie bardzo pomaga motywować modele. Krytyka jednak jest w porządku, pod warunkiem że jest uzasadniona i nie stawiana na osobistym poziomie. I: "Każdy fotograf powinien być w stanie ocenić i zaakceptować osobiste granice modela. Przerażony typ na przykład mniej nadaje się do sesji pełnych akcji, podobnie jak konserwatywny typ nie nadaje się do aktu pełnego." (Wypowiedź Sofie, długotrwałej modelki).

Profesjonalna fotografia modelek: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Zdjęcie © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Zrób przerwy!

Rysunek 9.15: Modeling jest zazwyczaj bardzo wyczerpujące. Przynajmniej jeśli model się stara! Ponieważ niemal każda poza jest utrzymywana pod napięciem. Przerwy pomagają, aby model wytrzymał (całość) dłużej. Wiele modelek nie odważa się prosić o krótką przerwę w trakcie sesji. Dlatego liczą na to, że fotograf regularnie (krótko) pauzuje.

I bardzo ważne: Nawet jeśli czasami wygląda świetnie, gdy model zrelaksowany delikatnie pije ze szklanki wody lub rozmawia przez telefon: Pozostawcie modele w spokoju podczas przerwy, aby naprawdę mogły odpocząć! Nikon D3X z 1,4/85-mm-Nikkor. 1/160 sekundy, przysłona 8, ISO 100.

Profesjonalna fotografia modeli: Część 9 - Efektywna współpraca zespołowa

(Zdjęcie © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Wyślij obiecane zdjęcia!

Rysunek 9.16: Nawet jeśli modele dostają pieniądze za sesję zdjęciową lub za publikację - najbardziej cieszą się udanymi zdjęciami! O ile fotograf obiecuje je im wysłać, co niestety jest często obiecane, ale potem zapominane. Więc: Wyślijcie swoim modelkom najlepsze zdjęcia - ale zmodyfikowane! - w ciągu tygodnia po sesji zdjęciowej. Modele będą chętnie współpracować z wami w przyszłości! Nie musi być ich wiele. Najlepsze 5 wystarczy w pełni. Muszą być tylko (przynajmniej lekko) zmodyfikowane. Nikon D3000 z 2,8/105-mm-Mikro-Nikkor. 1/320 sekundy, przysłona 4,5, ISO 100. (Zdjęcie © 2013: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)

Profesjonalne fotografowanie modelek: Część 9 - Efektywna współpraca w zespole

Umowa modela - pisemne uwiecznienie wspólnych porozumień

Aby dobre relacje między modelem a fotografem nie ucierpiały po sesji, konieczne jest spisanie wszystkich ustaleń w umowie modela. Szczególnie jeśli chodzi o publikację i komercyjne wykorzystanie zdjęć, może wtedy dojść - niepotrzebnie - do różnic. Poniżej znajdują się trzy wzory umów opracowane przeze mnie (i sprawdzone przez prawników). Pierwsze dwie dotyczą płatnych sesji zdjęciowych (1.: udział procentowy; 2.: stała jednorazowa opłata); trzecia dotyczy sesji TFP (TFP = "Czas na Zdjęcia").

Komercyjne wykorzystanie zdjęć przez fotografa (udział procentowy)

Uwolnienie Modelu

Umowa między:

Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Ewentualny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miasto: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: …………………………………………………….

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako Model)



i

Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Ewentualny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miasto: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: …………………………………………………….

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako Fotograf)

Model przedstawiony powyżej jako osoba pokazana nieograniczenie*) i nieodwołalnie przekazuje Fotografowi powyższe prawa do zdjęcia, w szczególności do celów komercyjnego wykorzystania (tj. głównie w celach reklamowych i publikacyjnych) wszelkich zdjęć wykonanych przez Fotografa dnia ……………………………… (data). Prawa do roszczeń przeciwko stronom trzecim zostają wykluczone. Dalsze ustalenia wymagają formy pisemnej.

Model będzie uczestniczyć w zyskach netto z honorariów za publikację Fotografa z komercyjnego wykorzystania wskazanych wcześniej zdjęć o ………….. %.

Model musi samodzielnie opodatkować te dochody. Rozliczenia do dochodów będą dokonywane na koniec każdego roku kalendarzowego. Aby zapewnić rozliczenie, Model ma obowiązek niezwłocznie zgłosić zmiany adresu korespondencyjnego i danych bankowych Fotografowi.

Model ma prawo korzystania z pojedynczych, przez Fotografa wybranych zdjęć z tego zdjęcia bez zmian (z wyjątkiem dostosowań rozmiarów obrazu) do celów autopromocji (w teczkach, na karcie wizytowej i w Internecie na stronach własnych lub modeli). W przypadku publikacji („poszczególnych”) zdjęć na www.facebook.com i innych stronach, które w swoich regulaminach ograniczają wyłączne prawa do wykorzystania twórcy (czyli fotografa), Modelowi nie wolno.

*) Bez merytorycznych, czasowych ani przestrzennych ograniczeń. Transfer praw obejmuje również możliwość zmiany poszczególnych obrazów w postaci cyfrowej lub innym sposobem.

………………………………….. (Miejsce), dnia ………………………………….. (Data)



Podpis Modela:

_______________



Podpis Fotografa:

_______________

Dane Bankowe Modela:

Nr konta: ………………………………….

Bank: ………………………………………

Numer BLZ: …………………………………………

Komercyjne wykorzystanie zdjęć przez fotografa (stała jednorazowa opłata)

Model Release

Umowa między:



Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Opcjonalny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miejscowość: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: ……………………………………………………..

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako model)



oraz



Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Opcjonalny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miejscowość: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: ……………………………………………………..

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako fotograf)

Tym samym model zgodnie z przedstawieniem zdjęcia jednoznacznie*) i nieodwołalnie przekazuje wyżej wymienionemu fotografowi wszystkie prawa do obrazu, w szczególności w celach komercyjnych (czyli w szczególności do celów reklamowych i publikacyjnych) wszystkich zdjęć wykonanych przez powyższego fotografa dnia ……………………………… (data). Roszczenia wobec osób trzecich są wyłączone. Dodatkowe ustalenia wymagają formy pisemnej.

Model otrzymuje stałą kwotę za sesję w wysokości …………………………. euro w gotówce i potwierdza otrzymanie pełnej sumy podpisem.

Model zobowiązuje się do samodzielnego opodatkowania tych dochodów.

Model ma prawo używać wybranych przez powyższego fotografa zdjęć z tej sesji bez zmian (z wyjątkiem dostosowania rozmiaru obrazu) w celach autopromocyjnych (w teczce, na karcie wizytowej oraz w internecie na własnych stronach lub stronach modeli). Przy każdym publikowanym zdjęciu modelu konieczne jest podanie informacji o autorstwie powyższego fotografa w następującej formie: ……………………………………………………………………

Modelowi nie wolno publikować pojedynczych zdjęć na www.facebook.com i innych stronach, które w swoich warunkach korzystania ograniczają wyłączne prawa autorskie (tj. fotografa).

*) Bez ograniczeń merytorycznych, czasowych ani przestrzennych. Przekazanie praw obejmuje również możliwość zmiany konkretnych obrazów cyfrowych lub innymi metodami.

………………………………….. (Miejsce), dnia ………………………………….. (Data)



Podpis modela:

_______________



Podpis fotografa:

_______________



Rekord bankowy modela:

Numer konta: ………………………………….

Bank: ………………………………………

Kod banku: …………………………………………

Umowa TFP- (czas za zdjęcia)

Model Release

Umowa między:



Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Opcjonalny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miejscowość: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: ……………………………………………………..

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako model)



oraz



Imię, Nazwisko: ………………………………………………..

Opcjonalny pseudonim artystyczny: ………………………………………………..

Ulica, Nr domu: ……………………………………………….

Kod pocztowy, Miejscowość: …………………………………………………..

Nr tel.: ……………………………………………………………

Data urodzenia: ……………………………………………………..

Adres e-mail: …………………………………………………..

(jako fotograf)

Tym samym model zgodnie z przedstawieniem zdjęcia jednoznacznie*) i nieodwołalnie przekazuje wyżej wymienionemu fotografowi prawa do obrazu w takim zakresie, aby wymieniony fotograf mógł opublikować zdjęcia w sposób niekomercyjny (na przykład na swojej stronie internetowej lub na forach fotograficznych, takich jak na przykład www.fotocommunity.de lub www.model-kartei.de). Dotyczy to wszystkich zdjęć wykonanych przez wymienionego fotografa dnia …………………………….. (data). Roszczenia wobec osób trzecich są wyłączone. Dodatkowe ustalenia wymagają formy pisemnej.

Publikacja zdjęć w kontekście pornograficznym jest ściśle wykluczona.

Model ma prawo używać wybranych przez powyższego fotografa zdjęć z tej sesji bez zmian (z wyjątkiem dostosowania rozmiaru obrazu) w celach autopromocyjnych (w teczce, na karcie wizytowej oraz w internecie na własnych stronach lub stronach modeli). Przy każdym publikowanym zdjęciu modelu konieczne jest podanie informacji o autorstwie powyższego fotografa w następującej formie: ……………………………………………………………………

Publikacja pojedynczych zdjęć na www.facebook.com i innych stronach, które w swoich warunkach korzystania pozwalają na komercyjne wykorzystanie, zarówno modelowi, jak i fotografowi jest zabroniona.

*) Bez ograniczeń merytorycznych, czasowych ani przestrzennych. Przekazanie praw obejmuje również możliwość zmiany konkretnych obrazów cyfrowych lub innymi metodami.

………………………………….. (Miejsce), dnia ………………………………….. (Data)



Podpis modela:

_______________



Podpis fotografa:

_______________

Uwaga: Wzory umów pochodzą z mojej książki "Fotografia modeli - Wiedza zawodowa w dziedzinie piękna, mody i fotografii erotik" z lutego 2013 r. (Wydawnictwo mitp, 2013, 256 stron, z dołączoną płytą DVD zawierającą ponad 8 GB filmów z planu zdjęciowego, ISBN 978-3-8266-9212-3). W rozdziale 10 znajdują się szczegółowe wyjaśnienia poszczególnych punktów umowy modela.